Σύγχυση ιδεών στις ΗΠΑ κληροδοτεί ο Μπους

Είναι ομολογουμένως θλιβερό να υπερασπίζεσαι δικτάτορες, θρησκόληπτους/ιδεόπληκτους φανατικούς, απλά καθάρματα ή καταστροφικές ψυχώσεις τρομοκρατημένων κοινωνιών. Και είναι τραγικό να αναγκάζεσαι να το κάνεις για να αντιταχθείς σε άλλους, χειρότερους δικτάτορες, θρησκόληπτους/ιδεόπληκτους φανατικούς, απλά καθάρματα και καταστροφικότερες ψυχώσεις πιο τρομοκρατημένων κοινωνιών...Αυτός ο φρικτός εγκλωβισμός σε ένα μανιχαϊκό σύμπαν με μοναδικούς πόλους το κακό και το μεγαλύτερο κακό είναι το κληροδότημα της εποχής Μπους, που κάνει τον παλιότερο και σχεδόν ξεχασμένο διπολισμό να μοιάζει ανακουφιστικός, Διότι ο τότε μανιχαϊσμός πρόσφερε την ψευδαίσθηση της επιλογής ανάμεσα στο καλό και το κακό, ή μάλλον στο ότι υπήρχε κάποιο καλό απέναντι στο κακό όταν το κάθε ένα προσδιοριζόταν ανάλογα με την οπτική γωνία.Τότε όμως, η απόλυτη θρησκευτική/ιδεολογική βεβαιότητα της μιας πλευράς δεν είχε απέναντί της μια παρόμοια θρησκευτική/ιδεολογική οντότητα, έστω και αν γινόταν προσπάθεια να αναγορευτεί σε κάτι τέτοιο η απλή περιγραφή ενός οικονομικού συστήματος.Ο λεγόμενος «καπιταλισμός» ποτέ δεν μπόρεσε από μόνος του να προσφέρει ψυχική γαλήνη ή να κατευνάσει υπαρξιακές αγωνίες, κάτι που πετύχαινε το -πραγματικό ή προβαλλόμενο- υπόβαθρο των απέναντι. Δεν έβλεπε έτσι ανταγωνιστικά, άρα εχθρικά, τις θρησκείες, πλην της μιας αντίπαλης θρησκόμορφης ιδεολογίας, την οποία χρησιμοποιούσε για να καλύπτει εξ αντανακλάσεως το δικό του κενό. Ομως, με την κατάρρευση του χρήσιμου αντιπάλου απώλεσε τα «ευγενή» χαρακτηριστικά που του προσέδιδε ο ετεροπροσδιορισμός αυτός. Οι προσπάθειες διαμόρφωσης ενός ιδεολογικού υπόβαθρου είχαν ξεκινήσει στις ΗΠΑ από νωρίς. Από την εποχή της προεδρίας Ρίγκαν ακόμα, καθηγητές σε αμερικανικά πανεπιστήμια καθώς και «δεξαμενές σκέψης» που κοίταζαν προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση άρχισαν να αποκτούν προσβάσεις στα ανώτατα κλιμάκια της αμερικανικής ηγεσίας. Διαμόρφωναν σταδιακά μια πολιτική ανάλυση που αντλούσε από την εμπειρία της αμερικανικής ιστορίας σε συνδυασμό με την από ιδρύσεως εμπειρία του Ισραήλ. Υστερα από μια περίοδο αγρανάπαυσης, οι φορείς αυτής της προσέγγισης ρίζωσαν από το 2000 για τα καλά στην κυβέρνηση του νεότερου Μπους. Οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 τούς πρόσφεραν το στοιχείο του υπαρξιακού φόβου, τον οποίο έσπευσαν να γαληνέψουν μετατρέποντας την ανάλυσή τους σε ιδεολογία και εμπλουτίζοντάς τη με παραθρησκευτικά ιδεολογικά στοιχεία, εκμεταλλευόμενοι την έντονη θρησκευτική ταυτότητα της κυβέρνησης Μπους και των υποστηρικτών της, αλλά και, ετεροπροσδιοριζόμενοι για άλλη μία φορά, την ακραία θρησκευτικότητα των νέων αντιπάλων.Ο κόσμος, όπως διαμορφώθηκε από αυτή την αλληλεπίδραση, περιγράφεται θαυμάσια από τα όσα συμβαίνουν αυτές τις μέρες μέσα και γύρω από τον Λίβανο. Μια χρονίως φοβισμένη στρατιωτικοποιημένη κοινωνία υπό τη συνεχή αίσθηση της απειλής, με την ψυχολογία του πολιορκημένου (συνθήκες που εκτρέφουν τη θρησκευτική βεβαιότητα περί καλού, δικαίου και σωστού), υπό μια άπειρη πολιτική ηγεσία που τρέμει μη φανεί ανεπαρκής, ανακουφίζει το θυμικό της υποστηρίζοντας -με ποσοστά κοντά στο 90% και αναζητώντας τρόπους εκλογίκευσης για πρωτοφανείς μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο- επιθέσεις συλλογικής ευθύνης και σύλληψης ενός ολόκληρου έθνους ως ομήρου, έναντι δύο αιχμαλώτων στρατιωτών.Μια άλλη κοινωνία, επίσης τρομοκρατημένη μετά την 11η Σεπτεμβρίου, με αντίστοιχη υποκειμενική αίσθηση απειλής και πολιορκίας και με παρόμοια μεταφυσική βεβαιότητα περί καλού, δικαίου και σωστού, υποστηρίζει για άλλη μία φορά τη στάση της κυβέρνησής της υπέρ μιας στρατιωτικής εισβολής σε χώρα της Μέσης Ανατολής, παρά τη δική της οδυνηρή εμπειρία από το Ιράκ.Τα πράγματα είναι πιο ορθολογικά -αν και όχι πιο ηθικά- εκεί που θα περίμενε κανείς το αντίθετο. Το ελαφρώς αυτάρεσκο μειδίαμα του σεΐχη της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, μετά τις επιθέσεις στην έδρα της οργάνωσής του, δεν φανερώνει απλώς την αλαζονεία ιερωμένου που αισθάνεται ότι έχει την αποκλειστική αντιπροσωπεία της Αλήθειας. Δείχνει ότι η αντίπαλη των ΗΠΑ και του Ισραήλ πλευρά πατά σε μια πολύ παλαιότερη, βαθύτερη -άρα στερεότερη- θρησκευτική/ιδεολογική βάση και αντλεί από την εμπειρία των ιερατείων της στον κοινωνικό έλεγχο και τον έλεγχο της σκέψης επί πολλές εκατονταετίες. Με την κληρονομιά αυτή, ο ισλαμικός ριζοσπαστισμός στο σύνολό του κατάφερε, εδώ και μερικά χρόνια, να αναστρέψει τη φθίνουσα πορεία του, να μετατραπεί αρχικά σε όχημα του αραβικού εθνικισμού και στη συνέχεια σε πόλο αντίστασης κατά της δυτικής επικυριαρχίας κάθε μορφής...Υπολογίζοντας με την οξυδέρκεια εμπόρου του «σουκ» το κόστος και το κέρδος, πρότεινε στη Δύση -δηλαδή στις ΗΠΑ- μια ανταλλαγή που ήξερε ότι θα γίνει αμέσως δεκτή. Προσφέρθηκε να αποτελέσει τον αναγκαίο αντίπαλο πόλο, να επιτρέψει στις ΗΠΑ να ετεροπροσδιορίσουν πάνω του την ιδεολογική τους ταυτότητα και πήρε ως αντάλλαγμα τη δική του ετερο-νομιμοποίηση.Τη σύγκρουση με τις ΗΠΑ χρησιμοποίησε σαν δεκανίκι που της επέτρεψε να σταθεί στα πρώτα βήματά της η σιιτική Ισλαμική Επανάσταση στο Ιράν. Τη σύγκρουση με τις ΗΠΑ εκμαίευσε η σουνιτική ουαχαμπιτική Αλ Κάιντα για να ανέβει, μέσω αυτής, στην κορυφή του παγκόσμιου ισλαμικού φονταμενταλιστικού κινήματος. Την εισβολή των ΗΠΑ στο Ιράκ χρησιμοποίησε για να πατήσει για πρώτη φορά πόδι στην εκτός αραβικής χερσονήσου Μέση Ανατολή. Στη σύγκρουση με τις ΗΠΑ με βάση το πυρηνικό πρόγραμμα της Τεχεράνης αναβαπτίζεται η Ισλαμική Επανάσταση στο Ιράν, ύστερα από μια περίοδο αμφισβήτησης. Με τη σύγκρουση με το Ισραήλ -δηλαδή με τις ΗΠΑ- η Χεζμπολάχ διεκδικεί για τον εαυτό της και για το σιιτικό Ιράν το ρόλο της στο παγκόσμιο ισλαμικό κίνημα.Σαν τουρίστες που επιστρέφουν στο ξενοδοχείο τους έπειτα από περιήγηση στα πολύχρωμα στενά των «σουκ» κάποιας αραβικής μεδίνας, οι ΗΠΑ δείχνουν να περηφανεύονται ότι κατάφεραν να «ρίξουν» τον έμπορο στο παζάρι. Σαν όλους τους τουρίστες, πέφτουν έξω.

31/07/2006