Η Ευρώπη διευρύνεται στον Ατλαντικό;

Από αύριο το γεωγραφικό κέντρο βάρους της Ευρωπαϊκής Ενωσης μετακινείται προς τα ανατολικά. Ομως η πολιτική συνισταμένη μετακινείται -επί του παρόντος- προς τα δυτικά, αγγίζοντας τα νερά του Ατλαντικού Ωκεανού και μια σειρά αγγλοσαξονικών προσεγγίσεων σε κοινωνικά και οικονομικά θέματα.
Ορισμένοι εκτιμούν ότι αυτή η μετακίνηση φτάνει στο βαθμό να τορπιλίζει μια μελλοντική ισχυρή Ευρώπη περιορίζοντας την ανάπτυξή της στο βαθμό που δεν θα μπορούσε να αποτελέσει ανταγωνιστικό πόλο για τις ΗΠΑ.Γεωγραφική μετακίνηση προς τα ανατολικά συνιστά η ένταξη των οχτώ από τις δέκα νέες χώρες που από σήμερα γίνονται μέλη της Ε.Ε., στη μεγαλύτερη διεύρυνση της ιστορίας της. Μόνο οι δύο μικρότερες, η Κύπρος και η Μάλτα, βρίσκονται στο Νότο. Ταυτοχρόνως είναι και οι μόνες που δεν ανήκαν στο παρελθόν στον πρώην σοσιαλιστικό κόσμο και οι μόνες που σήμερα δεν κινούνται στη βάση της θεωρίας των πλέον φιλελεύθερων Αμερικανών οικονομολόγων. Είναι επίσης οι μόνες που δεν συντάχθηκαν με ενθουσιασμό με τις ΗΠΑ στον πόλεμο του Ιράκ.Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ο Αμερικανός υπουργός Αμυνας, Ντόναλντ Ράμσφελντ, είχε δίκιο όταν μιλούσε για μια «νέα Ευρώπη», πιο φιλική προς τις ΗΠΑ από την «παλιά Ευρώπη». Είναι αλήθεια ότι οι πρώην σοσιαλιστικές χώρες βλέπουν σήμερα τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ ως τους βασικούς εγγυητές της ασφάλειάς τους. Είναι επίσης αλήθεια ότι στον οικονομικό τομέα έχουν μια στάση πολύ πιο φιλελεύθερη, παρόμοια με αυτή που χαρακτηρίζει τη μετά Θάτσερ πολιτική της Βρετανίας. Το κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης, που υπάρχει στη Δύση, είναι σχεδόν άγνωστο εκεί. Αντιθέτως, οι πολυεθνικές εταιρείες απολαύουν μιας εξαιρετικά θετικής εικόνας, καθώς αντιμετωπίζονται ως οι ατμομηχανές της οικονομικής ανάπτυξης.Είναι όμως σφάλμα να θεωρήσει κανείς ότι λειτουργούν -και ακόμα περισσότερο, ότι θα λειτουργούν στο μέλλον- ως ένας ενιαίος πόλος, ως μια «αγγλοσαξονική πέμπτη φάλαγγα» υπονόμευσης της Ενωμένης Ευρώπης, όπως φοβούνται ορισμένοι.«Ενας φάκελος» το ΙράκΣε ό,τι αφορά την εξωτερική πολιτική, το θέμα του Ιράκ «δεν ήταν παρα μόνο ένας φάκελος. Πέραν αυτού, τα νέα μέλη έχουν κατά 99% κοινά συμφέροντα με τα παλιά», λέει ο αναλυτής του Ινστιτούτου Εξωτερικής Πολιτικής της Εσθονίας, Αντρες Κασεκαμπ. Και η υποδιευθύντρια του Κέντρου Ευρωπαϊκής Μεταρρύθμισης στο Λονδίνο, Χέδερ Γκράμπε, εκτιμά πως «τα νέα μέλη επιθυμούν μια ισχυρή ατλαντική συμμαχία, αλλά στα περισσότερα θέματα συντάσσονται με τους Ευρωπαίους και όχι με τους Αμερικανούς».Χαρακτηριστικό είναι ότι, σε αντίθεση με παλιά μέλη όπως η Βρετανία και η Δανία, όλα τα νέα μέλη αποδέχονται στο σύνολό του το κοινοτικό κεκτημένο. Κατά τον Κριστόφ Μάγερ του Κέντρου Ευρωπαϊκών Πολιτικών Μελετών στις Βρυξέλλες, «δεν πρόκειται να είναι δύσκολα μέλη. Ακόμα και η Πολωνία δεν πρόκειται να είναι η Βρετανία της Μάργκαρετ Θάτσερ».Και στην πορεία «η εξωτερική πολιτική αυτών των χωρών θα εξευρωπαϊστεί. Δεν θα είναι πλέον παρατηρητές, θα συναποφασίζουν», όπως επισημαίνει η Μαξίμ Λεφέβρ του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων.Ομως η πίεση για μια χαλαρότερη Ευρωπαϊκή Ενωση δεν είναι απαραίτητο να προέλθει από σκόπιμη πολιτική. Και μόνη η αύξηση των μελών από 15 σε 25 (και μεθαύριο ίσως σε 33) με τα διαρθρωτικά προβλήματα που προκαλεί ασκεί πιέσεις. Για το λόγο αυτό κρίσιμης σημασίας για τη μελλοντική μορφή της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι τα θέμα του Ευρωπαϊκού Συντάγματος καθώς και οι διάφορες φωνές που ακούγονται για μια μελλοντική ένωση πολλαπλών ταχυτήτων ή πυρήνων.Οι συμμαχίεςΤο βέβαιο είναι ότι από αύριο η νέα Ε.Ε. θα είναι πολύ διαφορετική από την παλιά. Οι δέκα χώρες από σήμερα δεν αποτελούν τμήμα μιας ομάδας (των νέων χωρών), αλλά η κάθε μία θα ελίσσεται, θα ενεργεί και θα συμμετέχει σε κατά περίπτωση ενδοκοινοτικές συμμαχίες και ομάδες χωρών ανάλογα με τα συμφέροντά της. Μέσα στην Ευρωπαϊκή Ενωση, τα συμφέροντα σε συγκεκριμένα θέματα αποτελούν πολύ πιο ισχυρή συγκολλητική ουσία ακόμα και από ιστορικούς δεσμούς και δεσμούς αίματος.