Τετάρτη 16 Μαρτίου 2005

Μύρισε «Ανοιξη των Αράβων»

Ο Τζορτζ Μπους έδωσε το σύνθημα στις 8 Μαρτίου και μέσα σε λίγες μέρες οι πάντες ασχολούνται με το κατά πόσο ζούμε τις απαρχές μιας «Ανοιξης των Αράβων», μιας διαδικασίας εκδημοκρατισμού των αραβικών κρατών ως αποτέλεσμα της αμερικανικής εισβολής στο Ιράκ και της ευρύτερης πολιτικής του προέδρου των ΗΠΑ.
Κάποιοι στις ΗΠΑ τρίβουν τα χέρια τους θεωρώντας ότι όσοι εναντιώθηκαν στην αμερικανική πολιτική, ιδίως Ευρωπαίοι, δεν θα ξέρουν πού να κρυφτούν, οι νεοσυντηρητικοί βγαίνουν, δειλά δειλά, από το καβούκι στο οποίο είχαν αποσυρθεί εσχάτως και όλοι μαζί θεωρούν ότι τώρα είναι η ευκαιρία να αλλάξουν το κλίμα, τόσο διεθνώς όσο και στο εσωτερικό των ΗΠΑ.Στην Ευρώπη η «Ανοιξη των Αράβων», στο πρότυπο της «Ανοιξης της Πράγας», συνοδεύεται σχεδόν παγίως από ένα ερωτηματικό, όπως και η φράση «Επανάσταση του Κέδρου» για τον Λίβανο. Ενα ερωτηματικό πολύ πιο έντονο απ' ό,τι στη φράση «Πορτοκαλί Επανάσταση» για την Ουκρανία, που παραπέμπει στη «Βελούδινη Επανάσταση» της Τσεχοσλοβακίας.«Αλλοθι» το ΙράκΛίγο πριν από τις προεδρικές εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου, ο Τζορτζ Μπους δήλωνε βέβαιος πως η Ιστορία θα δείξει ότι είχε δίκιο. Χρησιμοποιώντας ως εφαλτήριο την πραγματοποίηση των εκλογών στο Ιράκ, ο αμερικανικός προπαγανδιστικός μηχανισμός οικοδόμησε μια εικόνα επιτυχίας του νεοσυντηρητικού οράματος σχεδόν παγκοσμίως. Συνέδεσε τις εκλογές στο Ιράκ με τις θετικές εξελίξεις στο Μεσανατολικό, τις αλλαγές στην Ουκρανία, τις αντισυριακές κινητοποιήσεις στον Λίβανο, θεοποίησε τον Τζορτζ Μπους ως κυρίαρχο αγωγό της νεοσυντηρητικής ιδεολογίας, βασισμένης σε μια ιδιόμορφη ανάγνωση της μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο αμερικανικής επιρροής στη Γερμανία και την Ιαπωνία και της διαδικασίας της εκ των έσω κατάρρευσης του υπαρκτού σοσιαλισμού στα τέλη του αιώνα.Ταύτιση με ΗΠΑΗ Κοντολίζα Ράις δηλώνει συνεσταλμένα ότι «δεν υπάρχει λόγος να θριαμβολογούμε (διότι) ο όποιος θρίαμβος δεν ανήκει στην Αμερική. Ανήκει στο ανθρώπινο πνεύμα, στην επιθυμία του ανθρώπου να ζήσει ελεύθερος». Αλλοι έχουν φροντίσει προηγουμένως να ταυτίσουν τις έννοιες του ελεύθερου ανθρώπινου πνεύματος, της ελευθερίας και της δημοκρατίας με τις ΗΠΑ.Θα ήταν αντιαισθητικό (και αντιπαραγωγικό) αν κομπορρημονούσε πέραν του δέοντος ο Τζορτζ Μπους ή αν θριαμβολογούσε απροκάλυπτα η Κοντολίζα Ράις. Είναι πολύ πιο αποτελεσματικό αν το κάνουν εφημερίδες όπως η «Τάιμς της Νέας Υόρκης» ή περιοδικά όπως το «Νιούσγουικ» που διαπιστώνουν, με κάποια έκπληξη, είναι αλήθεια, ότι ο Μπους είχε «βασικά δίκιο» όταν οραματιζόταν διαφορετικά τον αραβικό κόσμο και πως «διακήρυξε σταθερά την υπόθεση της δημοκρατίας στη Μέση Ανατολή σε μια στιγμή που λίγοι, στη Δύση, του έδιναν ελπίδες».Παλαιστινιακό «άλλοθι»Ολα αυτά, όμως, στηρίζονται, στην καλύτερη περίπτωση, σε μια εξαιρετικά αποσπασματική ανάγνωση της πραγματικότητας. Είναι αλήθεια ότι στο Ιράκ πραγματοποιήθηκαν εκλογές, ότι στο Παλαιστινιακό φυσάει ευνοϊκότερος άνεμος, ότι η Συρία ωθείται να αποσύρει τις δυνάμεις της από τον Λίβανο μετά από 29 χρόνια. Ομως η βεβαιότητα ότι οι εκλογές στο Ιράκ, για παράδειγμα, θα οδηγήσουν απαραιτήτως σε θετικές εξελίξεις και όχι σε νέες αιματοχυσίες είναι σε μεγάλο βαθμό ιδεολογική-μεταφυσική. Στο Παλαιστινιακό, η αλλαγή κλίματος οφείλεται σχεδόν αποκλειστικά στον θάνατο του Γιάσερ Αραφάτ και είναι εξαιρετικά απίθανο οι ΗΠΑ να θελήσουν να αναλάβουν την ευθύνη γι' αυτόν. Οπως σχολιάζει ο Ρόμπερτ Κάτνερ στην «Ιντερνάσιοναλ Χέραλντ Τρίμπιουν», «όταν ο Φιντέλ Κάστρο πεθάνει και η δημοκρατία έρθει στην Κούβα, ο Μπους θα διεκδινήσει εύσημα και γι' αυτό».Ο όποιος δημοκρατικός άνεμος φυσάει σε αραβικές χώρες δεν συνδέεται απαραιτήτως με τους... φυσητήρες της Ουάσιγκτον. Στο Κατάρ τα δημοκρατικά βήματα ξεκίνησαν το 2002. Εκεί εδρεύει το κατά γενική ομολογία πιο ελεύθερο αραβικό μέσο ενημέρωσης, το «Αλ Τζαζίρα». Και οι ΗΠΑ ασκούν συνεχείς πιέσεις στο Κατάρ να φιμώσει το δυσάρεστο γι' αυτές κανάλι.Και βεβαίως οι περιορισμένες τοπικές εκλογές με συμμετοχή μόνο των ανδρών στη Σουηδική Αραβία ή οι προεδρικές εκλογές στην Αίγυπτο δύσκολα πείθουν ότι είναι κάτι περισσότερο από διακοσμητικές.Δεν χρειάζεται να αναρωτηθεί κανείς τι θα έκαναν οι ΗΠΑ στο εξωτικό ενδεχόμενο οι δημοκρατικές διαδικασίες να έφερναν στην εξουσία στο Ιράκ κάποιον σαν τον αλ Ζαρκάουι. Οπως ευλόγως επισημαίνει ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Μίτσιγκαν, Χουάν Κόουλ, «η Ουάσιγκτον θα βρισκόταν σε εξαιρετικά δύσκολη θέση αν οι ισλαμιστές συγκεντρώνονταν στην Τύνιδα για να απαιτήσουν την απομάκρυνση του Μπεν Αλί» από την εξουσία, ασκώντας το ίδιο δημοκρατικό δικαίωμα όπως οι οπαδοί της αντιπολίτευσης στον Λίβανο.Ουκρανία, Γεωργία κ.ά.Η κινητοποίηση των μεσαίων τάξεων της κοινωνίας (αφού προηγηθεί η δημιουργία τους όπου δεν υπάρχουν) είναι αυτή που έφερε τις ανατροπές στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης, αυτή που κυριάρχησε στις εξελίξεις της Ουκρανίας και, προηγουμένως, της Γεωργίας, αυτή που συγκροτεί τις κινητοποιήσεις στον Λίβανο. Ομως αυτή δεν είναι μονοσήμαντη όπως ισχυρίζεται το νεοσυντηρητικό ιδεολόγημα που τις θεωρεί εξ ορισμού συμμάχους των ΗΠΑ. Ενα ιδεολόγημα που επιλέγει να ξεχνά ότι η κινητοποίηση και εμπλοκή αυτών ακριβώς των τάξεων ήταν που έφερε την ανατροπή του φιλοαμερικανού Σάχη στο Ιράν.Παρ' όλα αυτά, με τα όποια ερωτήματα, επιφυλάξεις, διαφωνίες, ακόμα και οργισμένες αντιδράσεις, το θέμα απασχολεί όλο και πιο έντονα την Ευρώπη, τόσο σε επίπεδο μέσων ενημέρωσης όσο και σε επίπεδο πολιτικών. Και γι' αυτό δεν ευθύνεται αποκλειστικά η αμερικανική προπαγάνδα.