Κυριακή 16 Δεκεμβρίου 2001

Δύο ξένοι στην ίδια χώρα

Πριν από μερικούς μήνες θα κυριαρχούσαν στις ειδήσεις. Σήμερα οι εξελίξεις μέσα και γύρω από τη Γιουγκοσλαβία έχουν δώσει τη θέση τους στο Αφγανιστάν και τη Μ. Ανατολή στην καταγραφή της επικαιρότητας.Ομως οι εξελίξεις δεν λείπουν: Πολιτική κρίση στη Γιουγκοσλαβία, αναβρασμός στα Σκόπια, νέες πολιτικές εξελίξεις στο Κοσσυφοπέδιο, πρόσθετες διώξεις κατά του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης, σφίξιμο του κλοιού γύρω από τους πάλαι ποτέ κραταιούς Ράντοβαν Κάρατζιτς και Ράτκο Μλάντιτς...Στο Βελιγράδι, η αντιπαλότητα ανάμεσα στον πρόεδρο της Γιουγκοσλαβίας Βόισλαβ Κοστούνιτσα και τον πρωθυπουργό της Σερβίας Ζόραν Τζίντζιτς, οδήγησε για άλλη μια φορά σε κρίση τον συνασπισμό που βρίσκεται στην εξουσία.Αυτή τη φορά η κρίση ξεκίνησε στις 3 Δεκεμβρίου, όταν το κοινοβούλιο της Σερβίας κλήθηκε να εξετάσει ένα νόμο σχετικά με την απασχόληση, και οδήγησε στις 6 Δεκεμβρίου στην παραίτηση του προέδρου του σερβικού Κοινοβουλίου, Ντράγκαν Μαρσιτσάνιν, στενού συνεργάτη του προέδρου Κοστούνιτσα.Η κρίσηΟ Μαρσιτσάνιν είχε κατηγορηθεί από το Δημοκρατικό Κόμμα του Τζίντζιτς ότι δεν έκανε ό,τι έπρεπε για να εξασφαλίσει την ψήφιση του νόμου που θεωρείται σημαντικός για την πορεία των οικονομικών μεταρρυθμίσεων. Οι φιλικές προς τον Κοστούνιτσα δυνάμεις κατηγορούνται ότι θέλουν να υπονομεύσουν τις μεταρρυθμίσεις αυτές.Μάλιστα οι βουλευτές του Δημοκρατικού Κόμματος της Σερβίας (το κόμμα του Κοστούνιτσα) αρνήθηκαν να ψηφίσουν το νόμο, ο οποίος εγκρίθηκε τελικά επί της αρχής με τις ψήφους του Δημοκρατικού Κόμματος και των άλλων κομμάτων.Ο αντιπρόεδρος του Δημοκρατικού Κόμματος Τσεντομίρ Γιοβάνοβιτς, έφθασε στο σημείο να προειδοποιήσει τους οπαδούς του Κοστούνιτσα ότι αν δεν συμφωνούν πλέον με τις επιλογές του συνασπισμού, δεν έχουν παρά να αποχωρήσουν.Η ένταση αυξήθηκε όταν λίγες μέρες αργότερα ο πρόεδρος Κοστούνιτσα ζήτησε να δοθεί η δυνατότητα στον πρόεδρο του Κοινοβουλίου να ανακαλέσει την παραίτησή του. Η πρότασή του απορρίφθηκε από τους 17 άλλους εταίρους του συνασπισμού, που δήλωσαν ότι «αρνούνται το τελεσίγραφο» του γιουγκοσλάβου προέδρου και τόνισαν ότι διαθέτουν 131 από τις 250 έδρες του Κοινοβουλίου, κάτι που τους επιτρέπει να προωθήσουν τις μεταρρυθμίσεις. Αναφερόμενος στην μελλοντική θέση του κόμματος του Κοστούνιτσα στον συνασπισμό, ο Ζόραν Τζίντζιτς επεσήμανε ότι αυτή «θα εξαρτηθεί από τη συμπεριφορά του».Η απάντηση του Δημοκρατικού Κόμματος της Σερβίας ήρθε την περασμένη Τρίτη: Με ανακοίνωσή του ζητά πρόωρες εκλογές. Το αίτημα αυτό αποτελεί απλώς πολιτική πίεση, καθώς το σερβικό Σύνταγμα προβλέπει ότι εκλογές προκηρύσσονται μόνο αν ο πρόεδρος της Σερβίας (ο Μίλαν Μιλουτίνοβιτς σήμερα) αποφασίσει να διαλύσει το Κοινοβούλιο ύστερα από αίτημα της κυβέρνησης, ή αν η κυβέρνηση παραιτηθεί και δεν καταστεί δυνατός ο σχηματισμός νέας.Επί του παρόντος πάντως, ούτε ο Κοστούνιτσα ούτε ο Τζίντζιτς δείχνουν διατεθειμένοι να διαλύσουν τον κυβερνητικό συνασπισμό, όμως η αντιπαλότητα μεταξύ τους δηλητηριάζει το πολιτικό κλίμα.Η αντιπαλότητα αυτή έγινε περισσότερο ορατή από τον περασμένο Ιούνιο, με την παράδοση του πρώην προέδρου, Μιλόσεβιτς, στο Δικαστήριο της Χάγης, ενέργεια που ο Κοστούνιτσα είχε ισχυρισθεί ότι έμαθε εκ των υστέρων και την έχει χαρακτηρίσει «αντισυνταγματική».Την εβδομάδα που πέρασε ο Μιλόσεβιτς βρέθηκε πάλι στην αίθουσα του δικαστηρίου, για να ακούσει την παραπομπή του και για εγκλήματα στη Βοσνία. Το δικαστήριο αποφάσισε ότι θα υπάρξουν χωριστές δίκες. Η πρώτη για το Κοσσυφοπέδιο, θα αρχίσει στις 12 Φεβρουαρίου.Τέλος η προστασίαΟ Ζόραν Τζίντζιτς δήλωσε την περασμένη Τρίτη ότι η Σερβία δεν προστατεύει πλέον δύο άλλους καταζητούμενους από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, τον πρώην πρόεδρο των Σέρβων της Βοσνίας Ράντοβαν Κάρατζιτς και τον στρατηγό Ράτκο Μλάντιτς.Τέσσερις μέρες νωρίτερα, ο αρχηγός των γιουγκοσλαβικών ενόπλων δυνάμεων, στρατηγός Νεμπόισα Πάβκοβιτς, είχε δηλώσει ότι ο γιουγκοσλαβικός στρατός «δεν προστατεύει» τον στρατηγό Μλάντιτς. Και μέσα στην προηγούμενη εβδομάδα, το ίδιο το Δημοκρατικό Σερβικό Κόμμα, το οποίο είχε ιδρυθεί από τον Κάρατζιτς, ανακοίνωσε ότι θα αλλάξει το καταστατικό του ώστε να αποκλείσει από τις τάξεις του τους κατηγορούμενους για εγκλήματα πολέμου.Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι την περασμένη Τετάρτη το ΝΑΤΟ ανακοίνωσε ότι θεωρεί πως τώρα είναι «η πλέον κατάλληλη στιγμή» για τη σύλληψη του Κάρατζιτς και του Μλάντιτς. Σύλληψη που, αν πραγματοποιηθεί, θα επιβαρύνει και άλλο το πολιτικό κλίμα στη Σερβία.

Κυριακή 9 Δεκεμβρίου 2001

ΚΟΛΙΝ ΠΑΟΥΕΛ Σεργιάνι σε δέκα χώρες

ΟΤΑΝ Ο ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ υπουργός Εξωτερικών, Κόλιν Πάουελ, έφτασε στην Αγκυρα, το βράδυ της περασμένης Τρίτης, τα δευτερεύοντα θέματα της ατζέντας του ήταν ήδη δρομολογημένα. Λίγες ώρες πριν πατήσει το πόδι του στην Τουρκία, είχε πραγματοποιηθεί -και ευοδωθεί- η συνάντηση Κληρίδη-Ντενκτάς, δίνοντάς του τον αέρα να μιλήσει για το «πρώτο βήμα», στη λογική του «η αρχή είναι το ήμισυ του παντός».Νωρίτερα, η τουρκική κυβέρνηση είχε ανταποκριθεί στις πιέσεις για εξομάλυνση των σχέσεών της με την Ε.Ε. στον τομέα της ευρωπαϊκής δύναμης ταχείας επέμβασης, ανακοινώνοντας ικανοποιημένη από το αμερικανο-βρετανικό σχέδιο.Ετσι, όπως φάνηκε και στις δημόσιες δηλώσεις του Κόλιν Πάουελ και του τούρκου ομολόγου του, Ισμαήλ Τζεμ, κατά τις συνομιλίες η έμφαση δόθηκε στο καυτό θέμα του Αφγανιστάν και του ευρύτερου αγώνα κατά της τρομοκρατίας, έστω και αν αυτό επισκιάστηκε κάπως από την εκρηκτικότητα του Μεσανατολικού.Πέραν του ρόλου της Τουρκίας στο Αφγανιστάν, ιδιαίτερη σημασία για την Αγκυρα είχε η φιλολογία για ενδεχόμενη επίθεση εναντίον του Ιράκ, θέμα το οποίο η τουρκική κυβέρνηση βλέπει με μεγάλη επιφυλακτικότητα, έχοντας περισσότερα επενδεδυμένα συμφέροντα απ' όσα αφήνει να φανεί η δήλωση του Ισμαήλ Τζεμ ότι «καμία χώρα δεν θα ήθελε να δει φασαρίες στη γειτονιά της».Οι διαβεβαιώσεις του Πάουελ ήταν οι μεγαλύτερες που μπορούσε να προσφέρει χωρίς να άρει την επί δεκαετία συνεχώς επικρεμάμενη πάνω από την Βαγδάτη απειλή και χωρίς να προδώσει τις μελλοντικές κινήσεις της Ουάσιγκτον.Οπως είπε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζορτζ Μπους, ανησυχεί γενικά για τις προσπάθειες του Σαντάμ Χουσέιν να αποκτήσει όπλα μαζικής καταστροφής (όπως ανησυχεί παγίως η αμερικανόστροφη «διεθνής κοινότητα»), όμως «ο πρόεδρος δεν έχει αποφασίσει σχετικά με το ποια μπορεί να είναι η επόμενη φάση της εκστρατείας μας κατά της τρομοκρατίας».Με τη ΡωσίαΟ αγώνας κατά της τρομοκρατίας είναι ο κεντρικός άξονας στο ταξίδι του Πάουελ σε δέκα χώρες: Ξεκίνησε από το Βουκουρέστι, με τη διάσκεψη του ΟΑΣΕ για την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, συνεχίστηκε στην Τουρκία, από εκεί στις Βρυξέλλες, στις χώρες της πρώην σοβιετικής κεντρικής Ασίας, για να καταλήξει το Σαββατοκύριακο στη Μόσχα.Αλλο θέμα που ενδιαφέρει την αμερικανική εξωτερική πολιτική είναι οι σχέσεις ανάμεσα στη Ρωσία, τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Οι σχέσεις Ρωσίας-ΝΑΤΟ κυριάρχησαν στη σύνοδο του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες. Η διαμόρφωση της νέας εταιρικής σχέσης Ρωσίας-ΗΠΑ αποτελεί το επίκεντρο του ενδιαφέροντος της επίσκεψης στη Μόσχα και θα είναι η συνέχεια των όσων συζητήθηκαν κατά την επίσκεψη Πούτιν στις ΗΠΑ. Ταυτόχρονα οι συνομιλίες θα προετοιμάσουν την επίσκεψη Μπους στη Ρωσία όταν ο ρωσικός χειμώνας από καθαρά κλιματολογική άποψη δεν θα είναι τόσο παγωμένος για τον τεξανό πρόεδρο των ΗΠΑ.

Κυριακή 2 Δεκεμβρίου 2001

ΙΡΑΚ Και τρόφιμα και απειλή

ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ για την καθιερωμένη ιεροτελεστία: Κάθε φορά που λήγει το πρόγραμμα του ΟΗΕ «πετρέλαιο αντί τροφίμων» για το Ιράκ, οι τόνοι στη Βαγδάτη και στην Ουάσιγκτον ανεβαίνουν, φθάνοντας τις ανοιχτά πολεμικές ιαχές. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα έληξε τα μεσάνυχτα της περασμένης Παρασκευής για να ανανεωθεί μετά από συμφωνία ΗΠΑ-Ρωσίας. Η γνωστή ιεροτελεστία είχε επαναληφθεί, λίγες μέρες πριν, με απειλητικές δηλώσεις του Τζορτζ Μπους, που ερμηνεύθηκαν από πολλούς ως απειλή για στρατιωτικό πλήγμα κατά του Ιράκ.Η αλήθεια είναι ότι οι δηλώσεις του αμερικανού προέδρου -που ζήτησε από το Ιράκ να αποδεχθεί την επιστροφή των διεθνών επιθεωρητών, για να πείσει ότι δεν αναπτύσσει όπλα μαζικής καταστροφής- δεν ήταν περισσότερο απειλητικές από τις πάγιες της αμερικανικής ηγεσίας κάθε χρόνο αυτή την εποχή. Θα μπορούσε μάλιστα κανείς να πει ότι το συνολικό επίπεδο της έντασης ήταν χαμηλότερο, ίσως επειδή η ίδια η Βαγδάτη φρόντισε να είναι πιο ήπια στην προβολή απαιτήσεων με την οποία συνήθως συνόδευε την ανανέωση του προγράμματος, αντιλαμβανόμενη πόσο ευαίσθητη είναι η μετά την 11η Σεπτεμβρίου εποχή.Ομως το συνολικό κλίμα των ημερών, σε συνδυασμό με την εμμονή τμήματος της αμερικανικής κυβέρνησης για επιθέσεις κατά του «πάντα πρόχειρου» Ιράκ, έκανε τις δηλώσεις Μπους να λειτουργήσουν διεθνώς σαν συναγερμός, αναγκάζοντας τον υπουργό Εξωτερικών, Κόλιν Πάουελ, να παρέμβει με δηλώσεις του για να εκτονώσει την ένταση.Οι προληπτικές αντιδράσεις των αραβικών χωρών και του Αραβικού Συνδέσμου, που χαρακτήρισαν «καταστροφικό» το ενδεχόμενο επίθεσης κατά του Ιράκ (ή οποιασδήποτε αραβικής χώρας) ήταν το ίδιο αυτονόητες με την απάντηση του Ιράκ ότι δεν φοβάται και ότι μπορεί να αμυνθεί μόνο του.Ενδεχόμενη αμερικανική επίθεση στο Ιράκ δεν απειλεί μόνο να καταστρέψει την ήδη τρωθείσα υποστήριξη ή ανοχή που δείχνουν οι αραβικές χώρες απέναντι στην αμερικανική εκστρατεία κατά της τρομοκρατίας, αλλά και να κλονίσει την αναδυόμενη αμερικανορωσική συνεργασία, καθώς η Μόσχα έχει διαμηνύσει με διάφορους τρόπους ότι δεν συμφωνεί με κάτι τέτοιο.*Ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας, Ιγκόρ Ιβανόφ, απέφυγε να καταδικάσει εκ των προτέρων πιθανή επίθεση κατά του Ιράκ. «Αυτή τη στιγμή δεν είναι ώρα να εξετάζουμε σενάρια», είπε. «Το καθήκον μας είναι να ενισχύσουμε τις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας και να επιδιώξουμε οι τρομοκράτες να μην αισθάνονται πουθενά ασφαλείς», πρόσθεσε, αφήνοντας έτσι ελαφρά υπονοούμενα για την ανάγκη διατήρησης της διεθνούς συνεργασίας.Αλλος στόχος*Πιο σαφής, ο ρώσος υφυπουργός Εξωτερικών, Αλεξάντρ Σαλτάνοφ, χαρακτήρισε «ανησυχητικούς» τους «θορύβους» για επίθεση κατά του Ιράκ και τόνισε ότι «στο πλαίσιο της εκστρατείας κατά της τρομοκρατίας δεν υπάρχει η παραμικρή απόδειξη που να συνδέει τη Βαγδάτη με τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου».Ελλείψει τέτοιων στοιχείων και δεδομένης της ανάγκης των ΗΠΑ να διατηρήσουν κάποια στοιχειώδη διεθνή συναίνεση στον αγώνα κατά της τρομοκρατίας, αλλά και των τεχνικών περιορισμών που επιβάλλει η εμπλοκή των αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν, είναι εξαιρετικά απίθανη οποιαδήποτε σημαντική αμερικανική πολεμική ενέργεια κατά του Ιράκ. Τουλάχιστον στη φάση αυτή, χωρίς κάτι τέτοιο να αποκλείει κάποια «συμβολικά» πλήγματα, όπως κάποια που έγιναν στο παρελθόν.Οι επόμενες θερμές εξελίξεις στο πλαίσιο της εκστρατείας κατά της τρομοκρατίας είναι πολύ πιθανότερο να κατευθυνθούν προς μουσουλμανικές, αλλά όχι αραβικές χώρες, όπως το Αφγανιστάν. Και στην πρώτη γραμμή φαίνεται να βρίσκεται η Σομαλία.