Το «τραχύ φλερτ» της Β. Κορέας με τις ΗΠΑ

Αν και εκ πρώτης όψεως προκαλεί εντύπωση, η ένταση της κινεζικής αντίδρασης στην πυρηνική δοκιμή της Βόρειας Κορέας είναι απολύτως φυσιολογική, ακριβώς λόγω των ειδικών σχέσεων που έχει το Πεκίνο με την Πιονγιάνγκ. Διότι η Κίνα αναγνωρίζει στις σημερινές εξελίξεις αναλογίες με τη βρετανική ιστορία του 16ου αιώνα αντιδρώντας σ' αυτές και όχι τόσο στην ίδια την πυρηνική δοκιμή.

Ούτως ή άλλως, η Κίνα συμμερίζεται τη φυσική αντίδραση όλων όσοι ανήκουν σε έναν κλειστό όμιλο -στη συγκεκριμένη περίπτωση τον όμιλο των πυρηνικών δυνάμεων- στη βίαιη είσοδο ενός νέου μέλους «με το έτσι θέλω». Οπως και όλοι οι υπόλοιποι, αντιλαμβάνεται ότι το πυρηνικό πλεονέκτημα γίνεται όλο και μικρότερο όσο περισσότερο διαχέεται και ότι η ισχύς -και τα όσα πηγάζουν απ' αυτή- είναι ένα απολύτως σχετικό μέγεθος που μετράται σε σύγκριση με την ισχύ του περιβάλλοντος.Η ειδική σχέση της Κίνας με τη Βόρεια Κορέα ενισχύει την κινεζική ανησυχία. Διότι, προφανώς, είναι πολύ πιο ευχάριστος ο εναγκαλισμός ενός αδύναμου λιμοκτονούντος ορφανού απ' ό,τι η σχέση με έναν εξίσου λιμοκτονούντα αλλά ισχυρό και δύστροπο γείτονα.Η βασική όμως αιτία πίσω από τις κινεζικές αντιδράσεις αναφέρεται σε ένα από τα βασικά κίνητρα πίσω από την πυρηνική δοκιμή της Βόρειας Κορέας και στην αναγνώριση των αναλογιών με αυτό που έμεινε στην Ιστορία ως «τραχύ φλερτ» (Rough Wooing), ανάμεσα στην Αγγλία και τη Σκωτία κατά τα μέσα του 16ου αιώνα.Το 1543, προκειμένου να προωθήσει τις εδαφικές φιλοδοξίες της Αγγλίας και να σπάσει τη συμμαχία της Σκωτίας με τη Γαλλία, ο τότε πρίγκιπας της Ουαλίας Εδουάρδος, γιος του βασιλιά Ερρίκου του 8ου, αποφάσισε να βελτιώσει τις σχέσεις του με τη Μαίρη, τη βασίλισα της Σκωτίας. Μη βρίσκοντας ανταπόκριση αποφάσισε να προχωρήσει σε αυτό που σήμερα θα λέγαμε «στενό μαρκάρισμα». Ο Ερρίκος ο 8ος δεν έστειλε στη Σκωτία λουλούδια ή δώρα αλλά στρατό που ερείπωσε τα νότια σύνορα, σκότωσε πάνω από 10.000 Σκώτους. Ομως η βασίλισσα δεν κάμφθηκε και το 1548 συμφώνησε να παντρευτεί το διάδοχο του γαλλικού θρόνου, αλλά αυτό είναι άλλη ιστορία.Κατά τα τελευταία χρόνια, η σκλήρυνση της στάσης της Βόρειας Κορέας σε ό,τι αφορά το πυρηνικό της πρόγραμμα -με αποκορύφωμα την πυρηνική δοκιμή- δεν είναι τίποτα περισσότερο από «τραχύ φλερτ» με αντικείμενο του πόθου τις ΗΠΑ. Η Πιονγιάνγκ οδηγεί στα άκρα τη σχέση της με την Ουάσιγκτον ακριβώς επειδή επιθυμεί στενότερες σχέσεις και συνεργασία. Και όσο αντιμετωπίζει τη στείρα ιδεοληπτική στάση της κυβέρνησης Μπους (σε αντίθεση με την κατά πολύ δημιουργικότερη πολιτική Κλίντον), κλιμακώνει τις προσπάθειες να εξασφαλίσει σεβασμό.Στην προσπάθεια αυτή της Βόρειας Κορέας, η Κίνα διακρίνει την επιθυμία της να απεγκλωβιστεί από τον ασφυκτικό, αν και αναγκαίο επί του παρόντος, εναγκαλισμό του Πεκίνου. Και δεν χαίρεται ιδιαιτέρως.

11/10/2006

Η χώρα που πιστεύει ότι της «χρωστάει» η Ευρώπη

ΤΟ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ ΤΟΥ 1999, λίγο μετά την ένταξη της Αυστρίας, ολόκληρη η Ευρωπαϊκή Ενωση ξεσηκώθηκε όταν στην κυβέρνηση της Βιέννης μπήκε -για πρώτη φορά σε χώρα-μέλος της Ε.Ε.- η άκρα Δεξιά, με όλα τα συστατικά της: τον λαϊκιστικό εθνικισμό, τη λαϊκιστική σοσιαλίζουσα ρητορική της, τη λαϊκιστική ξενοφοβία της και τον... σκέτο λαϊκισμό της.

ΣΧΕΔΟΝ ΕΠΤΑ ΧΡΟΝΙΑ αργότερα, λίγο μετά την επόμενη (και πολύ μεγαλύτερη) διεύρυνση της Ε.Ε., όταν συνέβη κάτι παρόμοιο σε μια από τις νέες χώρες-μέλη, οι αντιδράσεις ήταν εξαιρετικά περιορισμένες, παρά το ότι, λόγω μεγέθους και πληθυσμού, ίσως και γεωγραφικής θέσης, η σημασία αυτής της χώρας είναι πολύ μεγαλύτερη και η έξαρση του αντιευρωπαϊκού εθνικισμού πολύ σημαντικότερη για τη συλλογική ευρωπαϊκή πορεία.Η ΕΥΡΩΠΗ ΦΑΝΗΚΕ να αφυπνίστηκε με τα όσα συμβαίνουν τους τελευταίους μήνες στην Πολωνία, μία από τις μεγαλύτερες χώρες της Ευρώπης και την μεγαλύτερη της, κατά Ντόναλντ Ράμσφελντ, «νέας Ευρώπης», όταν Πολωνός ευρωβουλευτής έπλεξε την περασμένη εβδομάδα από το βήμα του Ευρωκοινοβουλίου το εγκώμιο μερικών από τους αποκρουστικότερους δικτάτορες της ευρωπαϊκής Ιστορίας, όπως ο Φράνκο και ο Σαλαζάρ.ΟΜΩΣ Η ΑΝΗΣΥΧΗΤΙΚΗ πορεία της Πολωνίας είχε αρχίσει να είναι ορατή διά γυμνού οφθαλμού από το τέλος του 2005, όταν στην προεδρία εξελέγη ο εξαιρετικά συντηρητικός Λεχ Κατσίνσκι και, σχεδόν ταυτοχρόνως, στην κυβέρνηση ήρθε το κόμμα του δίδυμου αδελφού του, Γιαρόσουαφ Κατσίνσκι, «Νόμος και Τάξη». Τον περασμένο Μάιο η κυβέρνηση απέκτησε την απόλυτη πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο με την ένταξη στον κυβερνητικό συνασπισμό δύο από τα πλέον συντηρητικά και αντι-ευρωπαϊκά κόμματα, το κόμμα της «Αυτοάμυνας» (Σαμοομπρόνα) του Αντζεϊ Λέπερ και η «Ενωση Πολωνικών Οικογενειών».Η ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΑ ΣΥΝΤΗΡΗΤΙΚΗ θρησκόληπτη κοινωνική πολιτική τους (κύριος στόχος οι ομοφυλόφιλοι) αλλά και οι ρατσιστικές υποψίες που συνοδεύουν ορισμένα απ' αυτά έχουν ήδη προκαλέσει καταδίκες της Πολωνίας για ξενοφοβία και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από ευρωπαϊκά πολιτικά όργανα. Κάτι τέτοιο, βέβαια, δεν βλάπτει ιδιαιτέρως τις κυβερνητικές πολιτικές δυνάμεις της Πολωνίας. Οπως παρατηρεί η δημοσιογράφος της «Γκαζέτα Βιμπόρτσα», Ντομινίκα Πστσοουκόφσκα, «η εξουσία παίζει» με τη δυσπιστία και τους φόβους της πολωνικής κοινής γνώμης απέναντι στην Ευρώπη. «Θέλει να δείξει στον κόσμο πόσο ισχυροί είμαστε αντιτιθέμενοι στις Βρυξέλλες», συμπληρώνει.ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ των μετα-ενταξιακών φοβικών αντιδράσεων της Πολωνίας είναι πολύ πιο σύνθετο από το αντίστοιχο αυστριακό ή το ελληνικό, όταν η Ελλάδα έκανε το ντεμπούτο της στην τότε ΕΟΚ επιλέγοντας το σύνθημα «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ, το ίδιο συνδικάτο» και τις πολιτικές δυνάμεις που το εξέφραζαν.ΕΝΑ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΟ ΣΥΝΘΗΜΑ θα είχε την ακριβώς αντίθετη ανάγνωση στη Πολωνία, όπου το ΝΑΤΟ αντιμετωπίζεται ως η σχεδόν απόλυτη εξασφάλιση απέναντι σε έναν προαιώνιο - ιστορικό εχθρό και θεωρούμενο ως αεί βάρβαρο καραδοκούντα και αρπακτικό γείτονα, τη Ρωσία. Ετσι, με την ασφάλεια θρησκευτικά προσδεδεμένη στο ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ, η Ε.Ε. αντιμετωπίζεται σχεδόν αποκλειστικά ως ένα πεδίο οικονομικών διεκδικήσεων ή, στην καλύτερη περίπτωση, ως μια εκτεταμένη αγορά.ΤΗΝ ΠΟΛΩΝΙΚΗ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΑ συνθέτουν πολλά άλλα στοιχεία που είναι δύσκολο να αναλυθούν ποσοτικά. Κάποια, όπως η ύπαρξη ενός τεράστιου συντηρητικού αγροτικού τομέα που από τη μια τρομοκρατείται με το ενδεχόμενο αντιμετώπισης ανταγωνισμού από μεγάλες επιχειρήσεις και από την άλλη ελπίζει σε όλο και περισσότερα κοινοτικά κονδύλια, έχουν αναλογίες και σε άλλες χώρες. Αναλογίες υπάρχουν και για άλλα, όπως η ιδιαίτερη εθνική περηφάνια των Πολωνών και η υποκειμενική αντίληψη της ιστορικής θέσης της χώρας του Σοπέν, του Κοπέρνικου και του με μικρή διαφορά από αυτό της Πράγας δεύτερου πανεπιστημίου στην Ευρώπη (Κρακοβία, 1364) που δημιουργούν πικρία γι' αυτό που πολλοί Πολωνοί βλέπουν ως έλλειψη σεβασμού της Ε.Ε. απέναντί τους.Η ΑΙΣΘΗΣΗ ΟΤΙ Η ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ «χρωστάει» στη χώρα και στον κάθε πολίτη της συνολικά, λόγω της διακοπής στην κοινή ιστορική πορεία που επέβαλε η σοβιετική επιρροή, είναι διαδεδομένη στις περισσότερες από τις πρώην χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Στην Πολωνία, όμως, αποκτά ιδιαίτερη ένταση και χροιά από την αίσθηση μιας πρόσθετης αδικίας - προδοσίας. Σε αντίθεση με ορισμένες από τις άλλες πρώην σοβιετικής επιρροής χώρες που ή δεν πολέμησαν το ναζισμό ή συντάχθηκαν με τους ναζί, η Πολωνία όχι μόνο πολέμησε ηρωικά το 1939, όταν δέχτηκε τη γερμανική επίθεση, αλλά και συνέχισε να μάχεται στο πλευρό των Βρετανών και σε όλα τα μέτωπα (από τη Μάχη της Αγγλίας ώς τις μάχες για την ανακατάληψη της Ευρώπης). Η εξέγερση και το αντάρτικο της Βαρσοβίας ήταν η μεγαλύτερη (και η πλέον αιματηρή) εξέγερση κατεχόμενου λαού κατά των ναζιστικών δυνάμεων. Παρ' όλα αυτά, η Πολωνία αισθάνεται ότι στη Γιάλτα παραδόθηκε από τους συμμάχους και συμπολεμιστές της στους Σοβιετικούς, δηλαδή στους προαιώνιους εχθρούς, τους Ρώσους. Και αν οι ΗΠΑ έχουν εξιλεωθεί στα μάτια των Πολωνών από τη μετέπειτα σύγκρουσή τους με την ΕΣΣΔ, η ηπιότερη στάση των Ευρωπαίων δεν αρκεί για να ξεπλύνει την προδοσία.ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ των ιστορικών τραυματικών εμπειριών, η Ευρώπη για πολλούς Πολωνούς δεν προσφέρει ασφάλεια, αλλά μπορεί να αποτελέσει ακόμα και απειλή. Οι καλές σχέσεις της Ρωσίας με τη Γερμανία, άλλον έναν γείτονα και προαιώνιο εχθρό, προκαλούν ανησυχία. Και η πρόσφατη απόφαση Ρωσίας και Γερμανίας να δημιουργήσουν μεταξύ τους ενεργειακό διάδρομο με υποθαλάσσιο αγωγό φυσικού αερίου που θα παρακάμπτει την Πολωνία, θυμίζει σε πολλούς Πολωνούς το διάδρομο του Ντάντσιχ (Γκντανσκ) και τις συμφωνίες Μολότοφ - Ρίμπεντροπ.ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΚΛΙΜΑ ΑΥΤΟ, όχημα πολιτικής έκφρασης καθίσταται για άλλη μια φορά ο Καθολικισμός. Σε μια χώρα που αισθανόταν ανέκαθεν ως πρώτο ανάχωμα προστασίας της λατινικής Δύσης από την Ανατολή, ο καθολικισμός διαμορφώθηκε σε κεντρικό συστατικό της πολωνικής ταυτότητας και διαφοροποίησής της από τους άλλους Σλάβους στην Ανατολή. Στα μεταπολεμικά χρόνια ήταν σημαντικό όχημα αντίστασης στην εξ ανατολών εκπορευόμενη μεταφυσική του ιστορικού υλισμού και σήμερα διατηρείται ως άμυνα απέναντι στον προτεσταντικό ορθολογισμό από τη Δύση αλλά και χρησιμοποιείται ιδιοτελώς από φονταμενταλιστές, λαϊκιστές και καιροσκόπους.ΜΕ ΤΟΝ ΙΔΙΟ ΛΑΪΚΙΣΜΟ και ιδιοτέλεια που χρησιμοποιείται η εκτεταμένη διαφθορά, αποτέλεσμα της διάχυσης και λίπανσης με κανόνες ελεύθερης οικονομίας τής εξαιρετικά διεφθαρμένης νομενκλατούρας που διαμόρφωσαν οι δεκαετίες γραφειοκρατικής διακυβέρνησης. Ετσι το σύνθημα για «καθαρά χέρια» που έφερε στην κυβέρνηση το κόμμα «Νόμος και Τάξη» θυμίζει πολύ περισσότερο την αντίστοιχη εκστρατεία του Λαδά, επί δικής μας χούντας.

10/07/2006

Ψυχο...πολιτική και αιματοχυσία

«Οι άνθρωποι δημιουργούν πράγματι την ιστορία τους, αλλά... κάτω από δεδομένες και επιβεβλημένες συνθήκες»Καρλ ΜαρξΗ επικρατούσα στην Ευρώπη, από την εποχή του Θουκυδίδη, ρεαλιστική σχολή της πολιτικής, αλλά και, σε άλλη μία αντίφαση δεδομένης της θεοποίησης προσώπων (Λένιν, Στάλιν), η επίσημη ιδεολογία του πρώην υπαρκτού σοσιαλισμού απορρίπτουν ουσιαστικά τον ρόλο της προσωπικότητας στην πολιτική και ειδικά στη διεθνή πολιτική. Τη θέλουν να υπακούει και να αντιδρά απολύτως ορθολογικά σε καθαρά αντικειμενικούς εξωγενείς παράγοντες.Οπως λέει ένας από τους βασικότερους θεωρητικούς της ρεαλιστικής σχολής, ο Χανς Μόργκενταου, ένας αναλυτής μπορεί να αναλύσει και να αναπαραστήσει τη λογική των διαμορφωτών της πολιτικής βασισμένος σε «ορθολογικές υποθέσεις» και όχι βασισμένος στην επισφαλή ενασχόληση «με κίνητρα και ιδεολογικές προτιμήσεις»1.Ομως, παρακολουθώντας τις πρόσφατες εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, ξεκινώντας από τον πόλεμο στο Ιράκ και καταλήγοντας στην ισραηλινή επίθεση στον Λίβανο, βλέποντας τον μονότονα αξιακά φορτισμένο τρόπο με τον οποίο ο Τζορτζ Μπους και οι περί αυτόν υπερασπίζονται τις επιλογές τους, βλέποντας το πολύ πιο περίπλοκο ψυχόδραμα του Τόνι Μπλερ, καθώς προσπαθεί να αντιμετωπίσει ένα όλο και πιο εχθρικό στις επιλογές του περιβάλλον, είναι δύσκολο να αντισταθείς στον πειρασμό μιας ερασιτεχνικής ψυχαναλυτικής προσέγγισης, μιας αναζήτησης της ψυχοπαθολογίας, ατομικής και συλλογικής, που συμβάλλει στη διαμόρφωση του διεθνούς περιβάλλοντος.Θα περάσουν πολλά χρόνια για να εκτιμηθούν, αν υπάρχουν, αντιστοιχίες με τον πρώην πρωθυπουργό της Βρετανίας, Αντονι Ηντεν, και τον ρόλο που έπαιξαν οι αμφεταμίνες που χρησιμοποιούσε στη διαμόρφωση μιας απερίσκεπτης προσωπικότητας, η οποίανοδήγησε στο φιάσκο του Σουέζ ή με την επίδραση που είχε η ασθένεια του Πάρκινσον και τα φάρμακα που έπαιρνε ο Χίτλερ στις όλο και πιο εξωφρενικές παρορμητικές αποφάσεις που επέσπευσαν το τέλος του.Αν ο Χίτλερ και ο Στάλιν -όπως και πολλοί από τους λεγόμενους «χαρισματικούς» ηγέτες- παρουσίαζαν «καραμπινάτα» κλινικά προβλήματα, δεν είναι απαραίτητο να αναζητήσει κανείς τυπική ψυχοπαθολογία, όπως παράνοια, στους σίγουρα όχι τόσο «χαρισματικούς» Μπους και Μπλερ. Μπορεί όμως να υποψιαστεί κάτι οριακό, όπως τη μετατόπιση ιδιωτικών κινήτρων στα δημόσια πράγματα2. Μπορεί ακόμα να αναζητήσει διεργασίες που επηρεάζουν τη διαδικασία λήψης αποφάσεων σε «φυσιολογικές» και όχι παθολογικές περιπτώσεις, όπως γνωστικούς περιορισμούς, συστήματα πεποιθήσεων, αξιακά πλαίσια, αντιλήψεις και χαρακτηριστικά προσωπικότητας, όπως η ικανότητα αντιμετώπισης αλληλοσυγκρουόμενων στοιχείων και η δυνατότητα επεξεργασίας πολύπλοκων καταστάσεων.Οπως επισημαίνει ο Χέρμπερτ Σάιμον, «η ικανότητα της ανθρώπινης διάνοιας για διατύπωση και επίλυση σύνθετων προβλημάτων είναι πολύ μικρή, αν συγκριθεί με το μέγεθος του προβλήματος, η λύση του οποίου απαιτείται για αντικειμενικά ορθολογική συμπεριφορά στον πραγματικό κόσμο ή ακόμα και για μια αποδεκτή προσέγγιση ενός τέτοιου αντικειμενικού ορθολογισμού»3.Επιπλέον προβλήματα, ειδικά στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, είναι η τάση να ερμηνεύει και να προβλέπει κανείς τη συμπεριφορά του αντιπάλου αποδίδοντάς τη σε στοιχεία της προσωπικότητάς του (π.χ. εγγενή επιθετικότητα ή εχθρική στάση) και όχι εντάσσοντάς την στο πραγματικό πλαίσιο της κατάστασης, ενώ αντιθέτως αποδίδει τη δική του συμπεριφορά σε ρεαλιστική ορθολογική αντιμετώπιση της κατάστασης4. Ενα αντίστοιχο διπλό πρότυπο περιγράφει ο Τζορτζ Κέναν αναφερόμενος στον Ψυχρό Πόλεμο και την ΕΣΣΔ: «Μήπως η άποψή μας είναι ότι θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη μόνο τις δυνατότητές τους, αδιαφορώντας για τις προθέσεις τους, αλλά εμείς θα πρέπει να περιμένουμε απ' αυτούς να λαμβάνουν υπόψη τους τις υποτιθέμενες προθέσεις μας αντί για τις δυνατότητές μας''»5.Με δεδομένη την περιπλοκότητα -και σε μεγάλο βαθμό την υποκειμενικότητα- μιας καθαρά ψυχαναλυτικής προσέγγισης στους παίκτες της διεθνούς σκηνής και τις αντίστοιχες δυσκολίες μιας παιγνιοθεωρητικής ανάλυσης, αρκούμαστε εδώ σε δύο κεντρικά πρόσωπα, τους Τζορτζ Μπους και Τόνι Μπλερ, με απλή επισήμανση μερικών κοινών στοιχείων αλλά και διαφορών που, εντελώς σχηματικά, μπορούν να εξηγήσουν την -καταστροφική ή και αυτοκαταστροφική για πολλούς- σύμπλευση μεταξύ τους αλλά και τις διαφορές τους.Σε αντίθεση με την Ευρώπη και τη ρεαλιστική σχολή των διεθνών σχέσεων, στις ΗΠΑ ήταν ανέκαθεν ισχυρή και η ιδεαλιστική-ηθικολογική προσέγγιση. Αν κάποτε προσωπικότητες όπως ο Χένρι Κίσινγκερ είχαν γείρει τη ζυγαριά προς την πλευρά των ρεαλιστών, άλλες προσωπικότητες σήμερα (όπως ο Τζορτζ Μπους και οι περί αυτόν νεο-συντηρητικοί) ενισχύουν την πάντα παρούσα ιδεαλιστική-ηθικολογική τάση, που υποτάσσει τον ρεαλιστικό ορθολογισμό σε ένα συγκεκριμένο, και αρκετά ιδιόμορφο, αξιακό πλαίσιο. Σε πλήρη αντίθεση με την παράδοση της ευρωπαϊκής πολιτικής από την εποχή του «ρεαλιστή» Μέτερνιχ και του υπέρμαχου του «κρατικού συμφέροντος» καρδιναλίου Ρισελιέ αλλά και σε ακόμα μεγαλύτερη σύγκρουση με την παραδοσιακή εξωτερική πολιτική της Βρετανίας, ο Τόνι Μπλερ μπήκε στο πολιτικό προσκήνιο διακηρύσσοντας την ανάγκη μιας «ηθικής» εξωτερικής πολιτικής. Δημιουργήθηκε έτσι για λίγο το παράδοξο μιας βρετανικής προσέγγισης της εξωτερικής πολιτικής με περισσότερους αξιακούς προσδιορισμούς από ό,τι η αμερικανική προσέγγιση επί κυβερνήσεως Κλίντον. Η «φυσική» τάξη των πραγμάτων αποκαταστάθηκε με την εγκατάσταση του Μπους και της ομάδας του στον Λευκό Οίκο και την ιδεοληπτική ένεση της 11ης Σεπτεμβρίου. Στο πλαίσιο αυτό η ψυχική ταύτιση Μπους-Μπλερ και η επακόλουθη -σχεδόν δουλική- ταύτιση της βρετανικής εξωτερικής πολιτικής με τις αμερικανικές επιλογές είναι απολύτως ερμηνεύσιμες.Εξίσου ερμηνεύσιμες είναι και οι διαφορές που παρατηρούνται, τόσο στην ουσία (όλο και λιγότερο) όσο και στον τρόπο εξήγησης και δικαιολόγησης των επιλογών (όλο και περισσότερο).Οι μονότονες, απλοϊκές, ξερές και σχεδόν βαριεστημένες εξηγήσεις που δίνει ο Τζορτζ Μπους για τις επιλογές του στο Ιράκ ή στη Μέση Ανατολή δεν οφείλονται αποκλειστικά στις περιορισμένες εκφραστικές δυνατότητες που διαθέτει. Ασφυκτικά περικυκλωμένος από έναν κύκλο συμβούλων και συνεργατών που ταυτίζονται με τις απόψεις του ή δεν τολμούν να εκφράσουν αντιρρήσεις, ο Αμερικανός πρόεδρος βυθίζεται στη βεβαιότητα των επιλογών του, πέφτοντας θύμα μιας διαδικασίας πολιτικής λογοδοσίας που μπορεί να γίνει «πνευματικά αιμομικτική όταν οι διαμορφωτές της πολιτικής αναμένουν ότι θα λογοδοτήσουν μόνο σε συνεργάτες και κοινή γνώμη με παρόμοιες με τις δικές τους απόψεις»6. Ο συνδυασμός ενός ισχυρογνώμονα ηγέτη με την απομόνωσή του από τις επικρίσεις αρκεί για να ενισχύσει κάποιες ήδη επικίνδυνες τάσεις στις κριτικές του δυνατότητες.Αντιθέτως, αντιμετωπίζοντας έντονες διαφωνίες στον στενό περίγυρο των συνεργατών του και ακόμα εντονότερες στην κοινή γνώμη της χώρας του, ο Τόνι Μπλερ απαντά πιο περίπλοκα, προσπαθεί να εξηγήσει τον προβληματισμό του, δίνει την εντύπωση ότι προσπαθεί να εντάξει στο σκεπτικό του «λογικές» αντιρρήσεις που έχουν εκφραστεί.Οταν όμως πιεστούν στο -διαφορετικό για τον καθένα- όριο της επιχειρηματολογίας τους, τόσο ο Μπους όσο και ο Μπλερ καταλήγουν στο προσωπικό τους αξιακό σύστημα, εκφράζοντας απλώς την ατράνταχτη πεποίθηση ότι αυτό που κάνουν «είναι σωστό», ενώ συχνά επικαλούνται, αν και σε διαφορετικό βαθμό, τη θρησκευτική τους πίστη.Οι συνέπειες του εγκλωβισμού τους σε, αναγκαστικά υποκειμενικά και μοιραία επιλεκτικά, αξιακά πλαίσια είναι ορατές στο Ιράκ και στον Λίβανο. Υπενθυμίζουν έτσι τους λόγους για τους οποίους η ρεαλιστική σχολή επικράτησε στην Ευρώπη με την εμπειρία των ιδεολογικών/θρησκευτικών πολέμων.1. Morgenthau, «Politics», 5, 6. 2. Harold Lasswell, «Psyhopathology and Politics» (Chicago, 1931). 3. Herbert Simon, «Amdinistrative Behavior», 198. 4. Ole R. Holsti, «Theories of International Relations», 29. 5. George F. Kennan, «The Cloud of Danger: Current Realities of American Foreign Policy» (Boston 1978), 87-88. 6. Philip Ε. Tetlock, «Social Psychology and World Politics» (Ohio State University).

08/08/2006

Οταν ο Προφήτης βγαίνει στον δρόμο

Λίγο τα ριζοσπαστικά ισλαμικά κινήματα που διέκριναν ευκαιρία αύξησης της επιρροής τους, λίγο η προσπάθεια αυταρχικών και όχι ιδιαίτερα δημοφιλών καθεστώτων να αναζητήσουν ισλαμική νομιμοποίηση, λίγο ο αμερικανικός πόλεμος κατά της τρομοκρατίας, που εισπράττεται όλο και περισσότερο ως πόλεμος κατά των μουσουλμάνων, και το μίγμα στους δρόμους των μουσουλμανικών χωρών ήταν ήδη εκρηκτικό.

«Ο Ιησούς θα ντρεπόταν για σας»
Η δημοσίευση των σκίτσων του Προφήτη Μωάμεθ στη Δανία και, στη συνέχεια, σε εφημερίδες σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αποτέλεσε έτσι τη σπίθα που μεταφέρθηκε στο εκρηκτικό αυτό μίγμα από μια εξαιρετικά αποτελεσματική θρυαλλίδα η οποία δεν υπήρχε παλαιότερα, τα σύγχρονα μέσα ενημέρωσης και επικοινωνίας, που καταργούν τα γεωγραφικά στεγανά, αλλά και τους χρονικούς περιορισμούς, και μεταφέρουν την πληροφορία παντού, ακαριαία. Τον ρόλο της έπαιξε και μια νεο-αναδυόμενη θεωρία η οποία κερδίζει σταθερά έδαφος στον αραβικο-μουσουλμανικό κόσμο, ότι η επόμενη επίθεση εναντίον του θα έρθει από την Ευρώπη και όχι από τις ΗΠΑ. Ενέργειες όπως η δημοσίευση των σκίτσων του Προφήτη ερμηνεύονται, στο πλαίσιο της θεωρίας αυτής, ως ένα είδος «επιθετικής αναγνώρισης», ως μία από τις προσπάθειες διερεύνησης και μέτρησης των αραβικών αντιδράσεων. Οπως λέει ο Σύρος συγγραφέας και πολιτειολόγος Μισέλ Κίλο, τα ισλαμικά κινήματα «έχουν κατακλύσει τους δρόμους με το πρόσχημα ότι υπερασπίζονται τον Προφήτη», χωρίς να εμποδίζονται από τα αραβικά καθεστώτα τα οποία, αντιθέτως, εμποδίζουν σε κάθε περίπτωση τους μετριοπαθείς δημοκρατικούς πολίτες. «Το συριακό κράτος απαγορεύει στους εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών να συναθροιστούν, επιτρέπει όμως σε χιλιάδες άτομα να πυρπολήσουν πρεσβείες», προσθέτει. Τον περασμένο Ιούνιο, κατά τη διάρκεια επίσκεψης της Αμερικανίδας υπουργού Εξωτερικών, Κοντολίζα Ράις, στην Αίγυπτο, ο ηγέτης των Αδελφών Μουσουλμάνων, Μάχντι Ακέφ, δήλωσε: «Εδώ και τριάντα χρόνια οι ΗΠΑ προώθησαν τη σταθερότητα στη Μέση Ανατολή. Αναζητώντας τη σταθερότητα, θυσίασαν τη δημοκρατία».Αναζητώντας αυτή τη δημοκρατία, αλλά και μια απάντηση στο τι οδήγησε έναν από τους λαμπρούς πολιτισμούς της ιστορίας, τον αραβικό, στη σημερινή παρακμή έναντι της Δύσης, πολλοί, κυρίως Αραβες, μουσουλμάνοι καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι φταίνε τα απολυταρχικά καθεστώτα, που επιβλήθηκαν σφετεριζόμενα τον αραβικό εθνικισμό. Το γεγονός αυτό εκμεταλλεύθηκαν τα ριζοσπαστικά ισλαμικά κινήματα για να εδραιωθούν και εξακολουθούν να εκμεταλλεύονται για να αυξήσουν την επιρροή τους. Με τη στάση της στο Μεσανατολικό και την αρχική ενίσχυση των ισλαμιστών ως αντίβαρο στον εθνικισμό, η Δύση ενίσχυσε την τάση αυτή. Σήμερα ο «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας» των Μπους και Μπλερ γίνεται αντιληπτός ως «πόλεμος κατά των μουσουλμάνων» από ολοένα μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού που ριζοσπαστικοποιείται. Οι λέξεις «σταυροφορίες» και «σταυροφόροι», με τους συνειρμούς από τη σφαγή των Αράβων της Ιερουσαλήμ, συνοδεύουν όλο και περισσότερο τις αναφορές στους Δυτικούς. Προσπαθώντας να διατηρηθούν στην εξουσία, τα απολυταρχικά καθεστώτα αναγκάζονται να ακολουθήσουν το ρεύμα και καμιά φορά να υπερθεματίσουν. Παρατηρείται έτσι το οξύμωρο ένα κατ' εξοχήν λαϊκό και στη βάση του εχθρικό προς τη θρησκεία καθεστώς, όπως αυτό του κόμματος «Μπάαθ» στη Συρία, να αλλοιθωρίζει προς το Ισλάμ. Κάτι παρόμοιο είχε κάνει νωρίτερα το αδελφό «Μπάαθ» του Ιράκ. Οταν ο Σαντάμ Χουσεΐν ηττήθηκε στον πρώτο Πόλεμο του Κόλπου, το 1991, δεν δυσκολεύτηκε καθόλου να προσθέσει λέξεις από το Κοράνι στη σημαία του «σοσιαλιστικού» του κράτους και θρησκευτικές αναφορές στη ρητορική του, διατηρώντας τη μέχρι τέλους.

06/02/2006

Μια σκακιέρα για πολλούς παίκτες...

Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και η διάλυση της ΕΣΣΔ υποτίθεται ότι άφησαν τις ΗΠΑ ως τη μοναδική υπερδύναμη. Σήμερα, διατηρούν αυτή τη θέση, με την απόσταση από τις υπόλοιπες να αυξάνει συνεχώς σε ό,τι αφορά τη στρατιωτική ισχύ.
Ομως αυτό δεν είναι το μοναδικό γνώρισμα μιας υπερδύναμης, όπως έδειξε και η κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Και έχει ήδη διαμορφωθεί μια ομάδα τριών δεύτερου επιπέδου δυνάμεων (Κίνα, Ινδία, Βραζιλία), που μπορούν μακροπρόθεσμα να περιορίσουν, αν όχι να απειλήσουν, την αμερικανική πρωτοκαθεδρία, ενώ μια τέταρτη, η Ρωσία, προσπαθεί να ανακόψει τη ραγδαία υποβάθμισή της και να αναταχθεί.Η κατάσταση αυτή περιγράφεται με πολύ μεγάλη πιστότητα, αν και όχι εξαντλητικά, από την εικόνα της παγκόσμιας αγοράς ενέργειας και από τους ελιγμούς, τους συχνά βίαιους σπασμούς και τις αναδιατάξεις που δημιουργεί η προσπάθεια αναβάθμισης ή και διατήρησης της σχετικής θέσης κάθε ενός από τους διεθνείς παίκτες.Η φράση «ενεργειακός ψυχρός πόλεμος» άρχισε να διατυπώνεται αρκετά καθυστερημένα και πολύ περιοριστικά, όταν στην εκπνοή του 2005 και στην αυγή του 2006, η πολιτική σύγκρουση Μόσχας - Κιέβου είχε ορατές επιπτώσεις σε σχεδόν ολόκληρη την Ευρώπη, εν μέσω βαριάς κακοκαιρίας.Τα «οφέλη» της ΡωσίαςΗ Ρωσία είναι ίσως ο μεγαλύτερος ωφελημένος από την αύξηση των τιμών του πετρελαίου. Το πρωτοφανές εισόδημα από τις πωλήσεις πετρελαίου και φυσικού αερίου έχει δημιουργήσει την αίσθηση σε μεγάλο τμήμα της ηγεσίας της ότι η περίοδος της αδυναμίας και της υποχωρητικότητας έχει τελειώσει. Ομως η χρήση της ενέργειας ως όπλου -ή επί το διπλωματικότερο, ως μέσου άσκησης πίεσης- εναντίον των πολύχρωμων καθεστώτων που περισφίγγουν τη Ρωσία υπό δυτική και ιδίως αμερικανική επιρροή, έγινε με τρόπο που υπόμνησε στις ευρωπαϊκές χώρες τους κινδύνους των δικών τους ενεργειακών εξαρτήσεων. Αυτή η υπόμνηση ήρθε πρόωρα για τα συμφέροντα της Μόσχας. Διότι επί του παρόντος η Ρωσία εξαρτάται από την ευρωπαϊκή αγορά για να πουλήσει το ενεργειακό προϊόν της ίσως περισσότερο απ' ό,τι η Ευρώπη εξαρτάται από τον εφοδιασμό της από τη Ρωσία.Δεν είναι λοιπόν τυχαίο ότι, κατά τη συνάντησή του με την Αγγελα Μέρκελ στο Τομσκ, ο Βλαντιμίρ Πούτιν φρόντισε να αφαιρέσει τον απειλητικό και εκβιαστικό τόνο που είχαν δώσει ανώτατα στελέχη των ρωσικών ενεργειακών μονοπωλίων στις δηλώσεις τους ότι η Ρωσία θα στραφεί προς τις αγορές της Ασίας και του Ειρηνικού. Ο Ρώσος πρόεδρος επισήμανε ότι η Μόσχα θα αναζητήσει νέες αγορές στην Ασία και τον Ειρηνικό, τόνισε όμως ότι αυτό δεν πρόκειται να επηρεάσει τον εφοδιασμό της Ευρώπης. Αυτό που δεν είπε, αλλά που όλοι αντιλαμβάνονται, είναι ότι, όταν τα ολιγοπώλια λειτουργούν χωρίς να έχουν απέναντί τους ολιγοψώνια, οι τιμές μάλλον αυξάνονται.Ασία: Οι μεγάλοι πελάτεςΑυτό, βεβαίως, ισχύει και για τους εν δυνάμει μεγάλους πελάτες στην Ασία, δηλαδή την Ινδία και, κυρίως, την Κίνα, η ανάπτυξη της οποίας στον βιομηχανικό τομέα είναι περισσότερο ενεργειοβόρος απ' ό,τι η ανάπτυξη της Ινδίας στον τομέα των υπηρεσιών.Στην πραγματικότητα, οι κινήσεις τόσο της Ρωσίας όσο και των ΗΠΑ προσδιορίζονται όλο και περισσότερο από τις εξελίξεις στην Ασία. Ακόμα και ο μεταξύ τους ανταγωνισμός για επιρροή γίνεται με τα μάτια να κοιτάζουν προς την Κίνα.Για τους διαμορφωτές της γεωστρατηγικής πολιτικής δεν περνά απαρατήρητο το ότι η λεγόμενη «περιοχή του Ατλαντικού» (ΗΠΑ, Ευρώπη, Ρωσία και πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας, Βόρεια Αφρική) είναι σχεδόν αυτάρκης ενεργειακά, τόσο στο παρόν όσο και στο μέλλον, σύμφωνα με τα περισσότερα σενάρια. Καλύπτει μόλις το 10% των ενεργειακών της αναγκών με εισαγωγές από τη Μέση Ανατολή. Αντιθέτως, η περιοχή της Ασίας - Ειρηνικού εξαρτάται σε ποσοστό 60% από τη Μέση Ανατολή, η οποία με τη σειρά της εξαρτά το 80% της ανάπτυξής της από την περιοχή αυτή.Κίνα: Οι κινήσεις του «δράκου»Είναι λοιπόν αυτονόητο το ότι η Κίνα διαμορφώνει την πολιτική της (π.χ. στην περίπτωση του Ιράν) με τέτοιο τρόπο, ώστε να διατηρεί όσο το δυνατόν καλύτερους όρους ενεργειακού εφοδιασμού της. Ταυτοχρόνως ενθαρρύνει την ανάγκη της Ρωσίας για διαφοροποίηση του πελατολογίου της, προσπαθώντας παράλληλα να καθησυχάσει όσους στη Μόσχα εξακολουθούν να βλέπουν το Πεκίνο ως έναν εν δυνάμει κίνδυνο. Ακόμα περισσότερο, διεισδύει όλο και περισσότερο στην υποσαχάρια Αφρική, προσφέροντας οικονομική και αναπτυξιακή βοήθεια με αντάλλαγμα την εκμετάλλευση των πλούσιων κοιτασμάτων πρώτων υλών, συμπεριλαμβανομένων και των ενεργειακών.Δεδομένης της ρωσικής ενεργειακής αυτάρκειας και της σχετικής ενεργειακής ασφάλειας των ΗΠΑ, η πολιτική τους διαμορφώνεται εν μέρει από τον μεταξύ τους ανταγωνισμό για επιρροή, αντικείμενο της οποίας είναι σε μεγάλο βαθμό ο έλεγχος του ενεργειακού εφοδιασμού της Ασίας και του Ειρηνικού.Είναι σαφές ότι η Ρωσία δεν έχει ανάγκη το ιρανικό πετρέλαιο για να διατηρεί καλές σχέσεις με την Τεχεράνη. Ενδιαφέρεται όμως για τη διέλευση από το ιρανικό έδαφος πετρελαιαγωγών που θα μεταφέρουν ρωσικών συμφερόντων πετρέλαιο και φυσικό αέριο στον Ινδικό Ωκεανό και από εκεί στον Ειρηνικό. Επιθυμεί επιπλέον να στερήσει τη δίοδο αυτή σε ανταγωνιστικά συμφέροντα.Παρόμοια κίνητρα έχουν οι ΗΠΑ σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή, αλλά και στο Αφγανιστάν. Συμβάλλοντας στην κατάρρευση της σοβιετικής επιρροής και κατοχής στο Αφγανιστάν, οι ΗΠΑ κατάφεραν να στερήσουν την ΕΣΣΔ αρχικά και μετέπειτα τη Ρωσία από μια απευθείας διέξοδο προς την Ινδία και τις ακτές του Ινδικού - Ειρηνικού Ωκεανού, έστω και αν οι συνθήκες δεν επιτρέπουν επί του παρόντος να περάσει από εκεί αγωγός υπό αμερικανική επιρροή.Πόλεμος με «ημερομηνία λήξης»Ολα αυτά βέβαια έχουν προσωρινό χαρακτήρα. Διότι, ακόμα και αν τα παγκόσμια αποθέματα ορυκτών καυσίμων δεν άρχιζαν να εξαντλούνται, η συνειδητοποίηση της σημασίας που έχει η ενεργειακή αυτάρκεια / ενεργειακή ασφάλεια οδηγεί σε αναζήτηση άλλων ενεργειακών πηγών, μια τάση που ενισχύεται από την αύξηση του κόστους των υδρογονανθράκων.Με την πυρηνική ενέργεια να συζητείται όλο και περισσότερο παγκοσμίως, ξεπερνιούνται σταδιακά οι οικολογικές ανησυχίες που είχε προκαλέσει η πρώιμη εισαγωγή της ανώριμης πυρηνικής τεχνολογίας. Η Κίνα έχει δώσει ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη νέας, πιο αποδοτικής και περισσότερο ασφαλούς πυρηνικής τεχνολογίας. Και οι κινήσεις της στην Αφρική τής εξασφαλίζουν μελλοντικά προνομιακή θέση στο επόμενο -στη μετά τους υδρογονάνθρακες εποχή- παγκόσμιο κέντρο εφοδιασμού με καύσιμα: τα αφρικανικά κοιτάσματα ουρανίου.

Ποιοι και πώς μας ακούνε

Υποκλοπή α λα ...ελληνικά θεωρούν οι ειδικοί την υπόθεση που αποκαλύφθηκε. Και δεν εννοούν τίποτα περισσότερο από το ότι τα σύγχρονα συστήματα παρακολούθησης είναι τόσο προηγμένα ώστε να μην απαιτούνται τέτοιου είδους μεθοδεύσεις όπως αυτές που ακολουθήθηκαν. Ενας Αμερικανός μπορεί από τη χώρα του να ακούει σε πραγματικό χρόνο κάποιον άλλον που τηλεφωνεί στην Κίνα! Αρα, μάλλον ως πρωτόγονες μπορούν να χαρακτηρισθούν οι μέθοδοι που εφαρμόστηκαν στην περίπτωση της Αθήνας. Είναι ενδεικτικό πως τρεις καθηγητές Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών, οι οποίοι μίλησαν στην «Ε», επισημαίνουν ότι η ιστορία που αποκαλύφθηκε ήταν «ημιεπαγγελματικά στημένη» και αναφέρονται στα πολύ πιο εξελιγμένα συστήματα που υπάρχουν. Και φυσικά, τα προσωπικά μας δεδομένα δεν είναι εκτεθειμένα μόνο κατά τη διάρκεια των τηλεφωνικών υποκλοπών. Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, φαξ, μηνύματα μέσω κινητών και γενικότερα όλες οι σύγχρονες μορφές επικοινωνίας μπορούν να ελεγχθούν ανά πάσα στιγμή από όποιον το θέλει και διαθέτει την ανάλογη τεχνολογική υποστήριξη.
«Οι τεχνολογικές δυνατότητες είναι σε επίπεδο επιστημονικής φαντασίας... μπορούν να ακούσουν επικοινωνίες σε απόσταση χιλιάδων μιλίων από εκεί που βρίσκονται. Κάποιος στην NSA μπορεί να ακούει, σε πραγματικό χρόνο, κάποιον που τηλεφωνεί στη Κίνα, για παράδειγμα».Η περιγραφή των δυνατοτήτων της αμερικανικής NSA από τον συγγραφέα Τζέιμς Μπράντφορντ είναι ακριβής και οδηγεί σε ένα εύλογο ερώτημα: Αν η Εθνική Υπηρεσία Ασφάλειας έχει αυτές τις δυνατότητες -που τις έχει- χρειάζεται οι ΗΠΑ να καταφύγουν σε άλλες μεθόδους παρακολούθησης τηλεφώνων, σχετικά πρωτόγονες, όπως αυτές που αποκαλύφθηκαν προχθές στην Ελλάδα;Ενα από τα συστήματα που διαχειρίζεται η NSA είναι το πασίγνωστο, πλέον, «ECHELON», το οποίο παρακολουθεί συνεχώς κάθε τηλεφώνημα, αποστολή φαξ, μηνύματος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή άλλη μορφή ηλεκτρονικής επικοινωνίας σε ολόκληρο τον κόσμο. Από τα δισεκατομμύρια των επικοινωνιών αυτών, αυτόματα συστήματα ξεχωρίζουν αυτά που ενδιαφέρουν την υπηρεσία προς περαιτέρω επεξεργασία, περίπου το 1%. Βάσει της συμφωνίας UKUSA του 1948, η αμερικανική υπηρεσία συνεργάζεται στο πλαίσιο αυτό με τις αντίστοιχες υπηρεσίες της Βρετανίας, του Καναδά, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας.Πέρα από τους δορυφόρους παρακολούθησης, που εκτιμάται ότι είναι γύρω στους 7, η NSA χρησιμοποιεί και επίγειους σταθμούς παρακολούθησης των τηλεπικοινωνιακών δορυφόρων και όλων των επικοινωνιών που διοχετεύονται μέσα απ' αυτούς, καθώς και άλλων ραδιοσυχνοτήτων. Εκτιμάται ότι υπάρχουν γύρω στους 20 τέτοιοι σταθμοί, ενώ άλλες εγκαταστάσεις παρακολούθησης, τοπικής εμβέλειας, βρίσκονται σε αμερικανικές εγκαταστάσεις, κυρίως πρεσβείες, σε 40 ώς 50 χώρες, σύμφωνα με τα στοιχεία του CNN, το οποίο επικαλείται πηγές των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών.Με όλες αυτές τις δυνατότητες στη διάθεσή τους, οι ΗΠΑ φαίνεται ότι δεν έχουν λόγο να δαπανήσουν ενέργεια ή να διακινδυνεύσουν, χρησιμοποιώντας τοπικές μεθόδους παρακολούθησης επικοινωνιών. Ομως το κεντρικό σύστημα παρακολούθησης, ακριβώς λόγω του μεγέθους του και του όγκου των πληροφοριών που επεξεργάζεται, έχει αδυναμίες. Τον Φεβρουάριο του 2000, το σύστημα των υπερ- υπολογιστών της NSA κατέρρευσε λόγω υπερφόρτωσης και έμεινε εκτός λειτουργίας επί τέσσερις μέρες. Οπως λέει στο CNN η διευθύντρια του προγράμματος SIGINT (Πληροφορίες μέσω σημάτων) της NSA, Μορίν Μαγκίνσκι, «σήμερα βρισκόμαστε στο σημείο στο οποίο υπάρχουν υπερβολικά πολλές (πληροφορίες) και είναι πολύ δύσκολο να γίνουν κατανοητές. Ετσι το πρόβλημα για μας αφορά τον όγκο, την ταχύτητα και την ποικιλία των πληροφοριών προς διαχείριση».Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται ιεράρχηση των παρακολουθούμενων στόχων. Οσοι έχουν χαμηλή προτεραιότητα, ειδικό ή περιφερειακό ενδιαφέρον, μπορεί να παρακολουθούνται με λιγότερο αυτοματοποιημένες διαδικασίες, με μεθόδους που έχουν αναπτυχθεί κεντρικά και προσαρμόζονται κατά περίπτωση. Και αν τα όσα ανακοινώθηκαν σχετικά με τις παρακολουθήσεις μέσω του δικτύου της Vodafone περιγράφουν επαρκώς την πραγματικότητα, το ενδεχόμενο να βρίσκονται οι ΗΠΑ πίσω από αυτές μπορεί να θεωρηθεί ακόμη και προσβλητικό. Διότι αν οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν τέτοια μέθοδο παρακολούθησης του Ελληνα πρωθυπουργού, σημαίνει ότι δίνουν πολύ χαμηλή προτεραιότητα στα όσα έχει να πει...

Λογχίζοντας με σκίτσα ευαίσθητα σημεία της παγκόσμιας ανατομίας

Η γελοιογραφία, το σκίτσο, είναι καρικατούρα στην κυριολεξία αλλά και μεταφορικά. Ως καρικατούρα απλοποιεί, συμπυκνώνει, τονίζει και προβάλλει την πραγματικότητα, κάτι που αυτή τη φορά πέτυχε με θεαματικό τρόπο, ξεσηκώνοντας ως και ένοπλες αντιδράσεις μουσουλμάνων στη Μέση Ανατολή και απειλές που ξεπερνούν εκείνες που είχε πυροδοτήσει η υπόθεση των «Σατανικών Στίχων» του Σάλμαν Ρούσντι.Η συντηρητική εφημερίδα «Jyllands - Posten» επέλεξε να δοκιμάσει τα όρια της ελευθερίας της έκφρασης, λογχίζοντας ένα από τα πιο ευαίσθητα σημεία της παγκόσμιας ανατομίας, το Ισλάμ και μερικές από τις πλέον θεμελιώδεις ευαισθησίες του.Οι 12 καρικατούρες της δανέζικης εφημερίδας προχώρησαν πολύ περισσότερο από το να δοκιμάσουν τα όρια της ελευθερίας της έκφρασης. Σε πρώτο επίπεδο, κατάφεραν να φωτίσουν τη διαφορά αντιλήψεων ανάμεσα στον δυτικό και σε άλλους πολιτισμούς σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ομως σε δεύτερο επίπεδο έδειξαν την επικίνδυνη αλληλεπίδραση των θρησκευτικών ή ιδεολογικών βεβαιοτήτων. Οπως επισημαίνει ο Ζιλ Κεπέλ στη γαλλική εφημερίδα «Λιμπερασιόν», για τους φανατικούς ισλαμιστές «η Ευρώπη δεν αποτελεί πλέον ένα άσυλο έξω από τον κόσμο του Ισλάμ και οι επιταγές του δόγματος κατά της βλασφημίας τούς φαίνεται ότι πρέπει να εφαρμόζονται παντού, έστω και σε αντίθεση με τους νόμους που εγγυώνται την ελευθερία της έκφρασης». Ο Ρομπέρ Μενάρ, ο πρόεδρος των «Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα», έχει απόλυτο δίκιο όταν επισημαίνει πως η ελευθερία της έκφρασης συμπεριλαμβάνει «το δικαίωμα της δημοσίευσης ακόμη και αν αυτό σοκάρει μια πλειοψηφία του πληθυσμού, όπως το έχει υπενθυμίσει με πολλές αποφάσεις του το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαίωμάτων».Ταυτοχρόνως, όπως λέει ο Κεπέλ, «η έννοια της βλασφημίας παραμένει εξαιρετικά ευαίσθητη σε έναν μουσουλμανικό κόσμο που ζει με το αίσθημα ότι πολιορκείται και ότι το Ισλάμ είναι μια θρησκεία που απειλείται, έστω και αν οι προφήτες και οι ιμάμηδες ισχυρίζονται ότι θα κυριεύσει ολόκληρο τον κόσμο». Και για τους μουσουλμάνους, βλασφημία είναι η ίδια η απεικόνιση του προφήτη, πόσο μάλλον ως τρομοκράτη... Ερμηνεύοντας την εξαιρετικά έντονη αντίδραση, όχι μόνο θρησκευτικών ηγετών και πιστών αλλά και μουσουλμανικών κρατών, ο Κεπέλ επισημαίνει ότι «σήμερα, την ώρα της εκλογικής νίκης της Χαμάς, τα μουσουλμανικά κράτη σπεύδουν να δείξουν ότι βρίσκονται στη πρώτη γραμμή της υπεράσπισης της πίστης». Το σημερινό Ισλάμ είναι οργισμένο λόγω της απειλής που αισθάνεται από τον δυτικό πολιτισμικό ιμπεριαλισμό. Μια απειλή που γίνεται ακόμη πιο έντονη από τη στιγμή που η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία στις ΗΠΑ αποφασίζει να επιβάλει διά των όπλων τις μανιχαϊστικές βεβαιότητές της. Η απάντηση είναι η εξάπλωση της βεβαιότητας περί μάχης καλού και κακού και της προσφυγής του εκάστοτε «καλού» στα όπλα. Με την έννοια αυτή, οι σημερινές απειλές μουσουλμάνων στη Λωρίδα της Γάζας, το Ιράκ ή αλλού είναι αναμενόμενες.Αυτό που κατάφερε να δείξει η εφημερίδα της Δανίας είναι ότι η σύγκρουση των πολιτισμών επεκτείνεται και κορυφώνεται, με καταλύτη την αλαζονική βεβαιότητα του σημερινού πολιτισμικού imperium, της Δύσης με κυρίαρχες τις ΗΠΑ, που ομογενοποιεί όλο και περισσότερο τους μετριοπαθείς και τους ακραίους.

Μια αναμενόμενη «έκπληξη», που προετοίμασαν Ισραήλ, ΗΠΑ και Φατάχ...

Η πραγματικά σαρωτική νίκη της Χαμάς στις παλαιστινιακές εκλογές δεν θα πρέπει να εκπλήσσει όσους εργάστηκαν μεθοδικά γι' αυτή: το Ισραήλ, τις ΗΠΑ και τη Φατάχ. Το Ισραήλ και οι ΗΠΑ δεν αρκέστηκαν στο να προωθήσουν αρχικά το ισλαμικό κίνημα μεταξύ των Παλαιστινίων, πιστεύοντας ότι έτσι θα αποδυναμώσουν το πατριωτικό. Ακόμα και όταν η Χαμάς πάντρεψε τον ισλαμισμό με τον πατριωτισμό, ακολουθώντας την ευρύτερη τάση, που ήθελε τον ισλαμισμό να παίρνει τη θέση του σοσιαλισμού ως όχημα έκφρασης του αραβικού εθνικισμού, τροφοδότησαν την αξιοπιστία της με δύο τρόπους: από τη μία αποδυνάμωναν συνεχώς τις κοσμικές πολιτικές δυνάμης των Παλαιστινίων, πιέζοντάς τες για όλο και περισσότερες παραχωρήσεις χωρίς ουσιαστικά ανταλλάγματα και στραγγαλίζοντας κάθε δυνατότητα πραγματικής άσκησης εξουσίας. Από την άλλη παρείχαν ολοένα μεγαλύτερη νομιμοποίηση στη Χαμάς στα μάτια των απογοητευμένων Παλαιστινίων, καθιστώντας τη συνεχή στόχο των επιθέσεών τους και αναγορεύοντάς την έτσι σύμβολο του απελευθερωτικού αγώνα.Την ίδια ώρα η Φατάχ, που είχε καταστεί συνώνυμο του παλαιστινιακού κρατικού μηχανισμού, τροφοδοτούσε και αυτή τη Χαμάς, όχι τόσο με τη διαχειριστική ανικανότητά της, που σε μεγάλο βαθμό οφειλόταν και στον στραγγαλισμό από το Ισραήλ, όσο με την καλπάζουσα και προκλητική διαφθορά της.Με την έννοια αυτή η επικράτηση της Χαμάς επαναπροσδιορίζει την εικόνα της Μέσης Ανατολής και τη φέρνει πλησιέστερα στην πραγματικότητα. Μια πραγματικότητα που αφορά τους Παλαιστινίους, τους Ισραηλινούς αλλά και τις ΗΠΑ, μαζί με την ευρύτερη «διεθνή κοινότητα». Είναι λογικό να υποθέσει κανείς ότι η επαφή με την εξουσία και την καθημερινή πραγματικότητα θα οδηγήσει τη Χαμάς σε μετριοπαθέστερες θέσεις. Είναι αδύνατον να προβλεφθεί, όμως, αν η ζύμωσή της αυτή με την παλαιστινιακή κοινωνία θα είναι ευθύγραμμη και ομαλή, παρά τη διάθεση συνδιαλαγής με τις άλλες πολιτικές δυνάμεις που εκφράζει επί του παρόντος.Είναι επίσης αδύνατον να προβλεφθεί το πώς θα χειριστεί τις σχέσεις με το Ισραήλ. Ακόμα όμως και αν υποθέσει κανείς ότι θα είναι διαλλακτικότερη, η μέχρι τώρα εμπειρία της Παλαιστινιακής Αρχής θα την κάνει πολύ πιο σκληρή στις διαπραγματεύσεις της από τη Φατάχ και μάλλον αποκλείει οποιαδήποτε παραχώρηση χωρίς χειροπιαστό αντάλλαγμα εκ μέρους του Ισραήλ.Είναι προφανές ότι στο Ισραήλ έχουν ήδη ξεκινήσει ζυμώσεις. Το αποτέλεσμα θα εκφραστεί στις βουλευτικές εκλογές του Μαρτίου, που θα δείξουν αν η ισραηλινή κοινωνία εκτιμά πως οι όποιες υποχωρήσεις του Αριέλ Σαρόν (αποχώρηση από Γάζα) άνοιξαν περισσότερο την όρεξη των Παλαιστινίων και ενίσχυσαν τη Χαμάς, όπως υποστηρίζει η Δεξιά, ή αν η σκληρή πολιτική αποδυνάμωσε τους μετριοπαθείς και ενίσχυσε τη Χαμάς, όπως υποστηρίζει η Αριστερά.Το ευρύτερο όμως μήνυμα του αποτελέσματος στις παλαιστινιακές εκλογές είναι ήδη ξεκάθαρο: Η δημοκρατία και η ελεύθερη έκφραση της λαϊκής βούλησης δεν ταυτίζεται απαραίτητα με τις επιλογές αυτών που τη χρησιμοποιούν ως πρόσχημα επιβολής των επιθυμιών τους. Και οι απόπειρες χειραγώγησης ολόκληρων κοινωνιών μέσω εκβιαστικών ψευτοδιλημμάτων ή ωμής βίας δεν καταλήγουν απαραίτητα στα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

ΗΠΑ σε αναμμένα κάρβουνα για τρομοκράτες στην Ελλάδα

Στο πλαίσιο της ευρύτερης «εγρήγορσης» απέναντι στην τρομοκρατία εντάσσει ο πρεσβευτής των ΗΠΑ, Τσαρλς Ρις, σκέψεις για ύπαρξη τρομοκρατικών πυρήνων, εν υπνώσει ή όχι, στην Ελλάδα, τονίζοντας ωστόσο την εμπιστοσύνη που έχει η Ουάσιγκτον στις ελληνικές αρχές.«Είναι σημαντικό να βρισκόμαστε σε εγρήγορση» ήταν η απάντηση που έδωσε όταν κατά τη διάρκεια χθεσινής συνέντευξης Τύπου ρωτήθηκε αν εκτιμάται ότι στην Ελλάδα υπάρχουν τρομοκρατικοί πυρήνες οποιασδήποτε μορφής. Σε ερώτηση ειδικά για πυρήνες εν υπνώσει παρατήρησε ότι «προφανώς αποτελεί μέρος της εγρήγορσης» το να λαμβάνεται υπ' όψιν το μη αναμενόμενο. «Η πολιτική μας είναι να ανησυχούμε», είπε χαρακτηριστικά. Πιο σαφής ήταν η απάντησή του όταν ρωτήθηκε αν, κατά την άποψη των ΗΠΑ, στην Ελλάδα βρίσκονται και άτομα εναντίον των οποίων υπάρχουν στοιχεία για τρομοκρατική δραστηριότητα και τα οποία δεν έχουν συλληφθεί. «Οχι, απ' όσο ξέρω» είπε.Παρατήρησε ότι στο παρελθόν «είχαμε κάποιες πληροφορίες, τις οποίες περάσαμε στις ελληνικές αρχές», οι οποίες ανέλαβαν τα περαιτέρω. «Δεν αναμιχθήκαμε άμεσα. Είμαστε σίγουροι ότι οι ελληνικές αρχές κάνουν ό,τι πρέπει για την ασφάλεια» πρόσθεσε.Απαντώντας εμμέσως στις κατηγορίες που διατυπώθηκαν προσφάτως εναντίον του για ανάμιξη στα εσωτερικά της χώρας, δήλωσε «παρατηρητής της ελληνικής πολιτικής» και διαβεβαίωσε ότι δεν συμμετέχει.Σε επισήμανση ότι η Αμερικανίδα υπουργός Εξωτερικών, Κοντολίζα Ράις, ετοιμάζεται να πραγματοποιήσει δεύτερη επίσκεψη στην Τουρκία μέσα σε μερικές μέρες, ο Ρις άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο πραγματοποίησης επίσκεψης και στην Ελλάδα, επισημαίνοντας ότι η επίσκεψη στην Τουρκία «δεν έχει ανακοινωθεί» από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, αλλά αναφέρθηκε στον τουρκικό Τύπο.Ο Αμερικανός πρεσβευτής αναφέρθηκε και στο θέμα της κατάργησης της υποχρέωσης χορήγησης βίζας για τους Ελληνες που ταξιδεύουν στις ΗΠΑ. Οπως είπε, το συγκεκριμένο πρόγραμμα έχει παγώσει μετά την 11η Σεπτεμβρίου και η αμερικανική κυβέρνηση βρίσκεται σε διαβουλεύσεις με το Κογκρέσο σχετικά με επανάληψή του. Παρατήρησε ότι ένας από τους όρους για κατάργηση της υποχρέωσης βίζας είναι η καθιέρωση τεχνολογικά εξελιγμένου διαβατηρίου με βιομετρικά στοιχεία, κάτι που η Ελλάδα ήδη εισήγαγε από την αρχή του έτους.

Ο «χασάπης» της «ρεάλ -πολιτίκ»

Για πολλούς συντηρητικούς συμπατριώτες του Σαρόν, αλλά και για εξίσου ακραίους χριστιανούς τηλε-ευαγγελιστές στις ΗΠΑ, πρόκειται περί θείας δίκης. Ο Θεός τιμώρησε τον άνθρωπο που παρέδωσε ένα τμήμα του βιβλικού Ισραήλ, επιβεβαιώνοντας τις προφητείες σκληροπυρηνικών ραβίνων και εποίκων, όταν ο Ισραηλινός πρωθυπουργός εκκένωνε τους εβραϊκούς οικισμούς εποίκων στη Λωρίδα της Γάζας. Για θεία δίκη πρόκειται και κατά την παλαιστινιακή ισλαμική οργάνωση ΧΑΜΑΣ, αλλά και για πολλούς Παλαιστινίους που βλέπουν ότι τιμωρείται όχι μόνο ο «χασάπης της Σάμπρα και Σατίλα», αλλά και ο άνθρωπος που ευθύνεται για τη σκληρή πολιτική των τελευταίων ετών απέναντι στους Παλαιστινίους. Κατά κάποιο τρόπο, η ταύτιση αυτή των δύο άκρων θα μπορούσε να θεωρηθεί ένδειξη επιτυχίας του Σαρόν, ενός εξαιρετικά αμφιλεγόμενου πολιτικού που κατάφερε να εκφράσει και να καταστήσει ορατό ένα στοιχείο που είχε ωριμάσει σταδιακά στους κόλπους της ισραηλινής κοινωνίας, εφαρμόζοντας ένα είδος «ρεάλ-πολιτίκ».Ο Σαρόν ήταν πρωθυπουργός του Ισραήλ και η μονομερής αποχώρηση από τη Λωρίδα της Γάζας είναι φυσικό να αποτελεί τμήμα ευρύτερης στρατηγικής για την καλύτερη εξυπηρέτηση των στόχων του Ισραήλ. Ομως, πριν από μερικά χρόνια, κάτι τέτοιο θα ήταν αδιανόητο. Οποιαδήποτε ιδέα για αποχώρηση από τμήμα του ευρύτερου Ισραήλ δεν θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή ούτε από την ελάχιστη μειοψηφία των ψηφοφόρων του Λικούντ, δηλαδή της Κεντροδεξιάς, πόσο μάλλον από την ακραία θρησκευτική Δεξιά που στο Ισραήλ είναι ακρότατη σε μεταφυσικό βαθμό.Η τριβή με την πραγματικότητα, δηλαδή με την αποτυχία της ακολουθούμενης πολιτικής, οδήγησε όμως σταδιακά μεγάλο τμήμα της ισραηλινής Κεντροδεξιάς σε πιο ρεαλιστικές προσεγγίσεις που με τη σειρά τους επέτρεψαν τη διαμόρφωση μιας πιο ρεαλιστικής πολιτικής την οποία κατάφερε να εκφράσει ο Σαρόν. Από την άποψη αυτή, οι χαρακτηρισμοί όπως «χασάπης», «γεράκι», η μήνις των Παλαιστινίων εναντίον του και η σκληρή του στάση τόσο στο παρελθόν όσο και στο παρόν διευκόλυναν την αποδοχή αυτής της προσέγγισης από μεγαλύτερο τμήμα της ισραηλινής κοινωνίας, καθησυχάζοντάς την.Με την έννοια αυτή και μόνο, η αιφνίδια αποχώρηση του Σαρόν από την πολιτική σκηνή μπορεί να οδηγήσει σε ένα μικρό προσωρινό «παραπάτημα» της ισραηλινής «ρεάλ-πολιτίκ». Διότι η ίδια η πολιτική που εφάρμοσε και η οποία τείνει να διαμορφώσει έναν νέο πολιτικό πόλο - κόμμα στο Ισραήλ, προέρχεται από εσωτερική ζύμωση της ισραηλινής κοινωνίας με καταλύτη την πραγματικότητα.