Κυριακή 4 Φεβρουαρίου 2007

Ποιος είναι αλήθεια ο Ξέρξης;

Πρέπει να έχεις βρεθεί εκεί για να καταλάβεις πόσο θολά -κυριολεκτικά και μεταφορικά- είναι τα νερά στην «Ακτή των Αράβων» (Σατ αλ Αραμπ). Και μέσα στη θολούρα αυτή, είναι δύσκολο να βεβαιώσει κάποιος ποιος φταίει στην υπόθεση που κατέληξε στη σύλληψη και κράτηση των 15 Βρετανών ναυτών και πεζοναυτών από το Ιράν.

Η θολούρα θα μπορούσε από μόνη της να ερμηνεύσει τη σύλληψη και την κράτηση των 15. Για να έχει όμως νόημα η ερμηνεία αυτή θα πρέπει να φιλτραριστεί το νερό, να χωριστούν και να ταξινομηθούν τα ιζήματα που το θαμπώνουν, αλλά και το εμπλουτίζουν. Κυρίως, θα πρέπει να ξεκαθαρίσει η ταυτότητα του Ιράν, να ξεθαμπώσει από τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις μιας Δύσης τόσο απλοϊκής που συχνά συγχέει τους Πέρσες με τους Αραβες (ή τους Αραβες με τους Κούρδους, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία).Αυτό που ένας αποστασιοποιημένος ορθολογιστής θα έβλεπε ως χαρακτηριστική περίπτωση ειρωνείας στην πιο κλασική της έννοια, το ότι δηλαδή οι ΗΠΑ απάλλαξαν το Ιράν από τους δύο βασικότερους αντιπάλους του, τον Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ και τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν και ότι το κατέστησαν ως τον σημαντικότερο παράγοντα στην ευρύτερη περιοχή αλλά και ως τον κυριότερο διεθνή παίκτη στο Ιράκ, για τους Ιρανούς δεν είναι παρά μια νομοτελειακή εξέλιξη.Με υπόβαθρο την πεποίθηση/συνείδηση της ιστορικής συνέχειας του περσικού έθνους με έναν πολιτισμό σύγχρονο και ισότιμο του ελληνικού, με ένα θρησκευτικό εποικοδόμημα που ενισχύει τις μανιχαϊστικές βεβαιότητες, το Ιράν θεωρεί αυτονόητο και νομοτελειακό τον κεντρικό περιφερειακό του ρόλο. Θεωρεί επίσης νομοτελειακή των κατάρρευση «σατανικών» δυνάμεων όπως οι ΗΠΑ και το Ισραήλ, οι οποίες δεν αποτελούν παρά προσωρινές εκφάνσεις του Κακού στην αέναη μάχη του με το Καλό.Με την οπτική αυτή, ο πρόεδρος του Ιράν, Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, δεν εκφράζει κάποια ιδιαίτερη απειλή προς τις ΗΠΑ ή το Ισραήλ, καθώς απλώς περιγράφει αυτό που βλέπει, θεωρώντας άχρηστη οποιαδήποτε δική του παρέμβαση σε μια νομοτελειακή διαδικασία κατάρρευσης. Ομως ο Αχμαντινετζάντ δεν εκφράζει τον μοναδικό τρόπο σκέψης στο Ιράν. Αυτό που εκπροσωπεί είναι μια τεράστια ομάδα της ιρανικής κοινωνίας -σημερινοί 40άρηδες και 50ντάρηδες- που ως μαθητές και φοιτητές διαμορφώθηκαν στους δρόμους της Τεχεράνης κουβαλώντας στα χέρια τους την Ισλαμική Επανάσταση του Αγιατολάχ Χομεϊνί και αργότερα ψήθηκαν στο «Καθαρτήριο» του 8ετούς πολέμου που εξαπόλυσε εναντίον τους ο Σαντάμ Χουσεΐν, λειτουργώντας ως αποκλειστικός αντιπρόσωπος των ΗΠΑ που ήθελαν να ανακόψουν στη γέννησή της την Ισλαμική Επανάσταση. Οι εγγραφές του πολέμου αυτού στη συλλογική ψυχή του Ιράν παραγνωρίζονται σταθερά από τη Δύση, που δείχνει να αγνοεί τα εκατομμύρια των Ιρανών νεκρών, ένα ποσοστό επί του πληθυσμού μεγαλύτερο από τις απώλειες της ΕΣΣΔ στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο (Β' Παγκόσμιο Πόλεμο). Η ομάδα αυτή, κυρίως αποτελούμενη από τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού και μερικούς διανοούμενους, δεν είναι όμως η μοναδική στο Ιράν. Η κυρίαρχη θρησκευτική και πολιτική ηγεσία, το ιερατείο που στην ουσία κυβερνά τη χώρα μετά την επανάσταση, επιφυλάσσει για τον εαυτό του μεγαλύτερη ευελιξία και ρεαλισμό απ' ό,τι επιτρέπει στους πιστούς. Αντιλαμβάνεται τους κινδύνους απώλειας ελέγχου του φανατισμού, αφενός, αλλά και την απώθηση που αυτός προκαλεί σε άλλες ομάδες, περισσότερο «κεντρώες» θρησκευτικά και πολιτικά. Δεν ξεχνά ότι η Ισλαμική Επανάσταση επικράτησε μόνο όταν στις τάξεις της προσχώρησε αυτή που στη Δύση θα ονομαζόταν «μεσαία τάξη» και εκεί έχει αποκληθεί «η τάξη του Παζαριού». Και τα κίνητρά της δεν ήταν τόσο θρησκευτικά όσο οικονομικά. Η ίδια τάξη εκφράζει τα τελευταία χρόνια όλο και μεγαλύτερη δυσφορία για την οικονομική κατάσταση εστιάζοντας τις επικρίσεις της στη δυσκαμψία της Τεχεράνης (αλλά ουσιαστικά της ιερής πόλης Κομ όπου εδρεύει η ύπατη θρησκευτική ηγεσία), τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.Μια μέθοδος συσπείρωσης αναζητήθηκε -αρκετά επιτυχημένα- στην προώθηση και προβολή ενός θέματος που θεωρείται «εθνικό» από τη δεκαετία του '60 και την εποχή του Σάχη: το πυρηνικό πρόγραμμα. Ομως ακόμα και εκεί, η ρητορική και η ακαμψία του τμήματος της ιρανικής ηγεσίας που εκφράζεται από τον Αχμαντινετζάντ, προκαλούν προσωρινές αποσυσπειρώσεις.Μια επίσης προσωρινή συσπειρωτική απάντηση μπορεί να αποτελέσει η εισαγωγή ενός, έστω και ήσσονος, θέματος «εθνικής περηφάνιας» όπως η υπόθεση των 15 Βρετανών. Υπενθυμίζοντας ταυτοχρόνως σε όλους, αλλά κυρίως στη «γειτονιά» ποιος είναι ο σημαντικότερος παίκτης εκεί γύρω.

02/04/2007

Πέμπτη 1 Φεβρουαρίου 2007

Ιδεολογική τύφλωση...

Ακόμα και οι καταγγελίες περί «ιδεολογικής τύφλωσης» αποδεικνύονται ευφημισμός όταν αναφέρονται στην πολιτική που εκπορεύεται από την Ουάσιγκτον του Ντικ Τσένι και του Τζορτζ Μπους, όπως δείχνει η φοβισμένη σπουδή για την εκτέλεση του Σαντάμ Χουσεΐν αλλά και η αγωνιώδης επίδειξη του βάρβαρου θεάματος.

Δεν χρειαζόταν η φραστική βαναυσότητα των δημίων του για να γίνει αντιληπτό ότι η εκτέλεση του Σαντάμ θα καταγραφεί στην αραβική μνήμη ως ο φόνος ενός σουνίτη ήρωα από τους σιίτες και τους Κούρδους για λογαριασμό των Αμερικανών. Οι σε βαθμό γραφικότητας (με τις δηλώσεις περί ύπνου του Τζορτζ Μπους) προσπάθειες των ΗΠΑ να αποστασιοποιηθούν από την εκτέλεση είναι βέβαιο ότι δεν θα πείσουν κανέναν, εκτός από τους ήδη πεπεισμένους, όσο και αν οι Αμερικανοί δεσμοφύλακες έμειναν έξω από την πόρτα όπου τον παρέδωσαν στους δημίους.Ο σιίτης πρωθυπουργός του Ιράκ, Νούρι αλ Μάλικι, κατηγορούμενος εδώ και καιρό ως αναποτελεσματικός και άτολμος, μπορεί να χρειαζόταν μια θεαματική κίνηση για να δείξει την πυγμή του και να αντιμετωπίσει εσωτερικές αμφισβητήσεις από τις περισσότερο ριζοσπαστικές δυνάμεις του σιιτικού χώρου. Το ότι υπέγραψε τη διαταγή εκτέλεσης ανήμερα της Γιορτής της Θυσίας, στην αρχή του μήνα του Ασύλου, αποτελεί μία επιπλέον ένδειξη αδιαφορίας για την αντίδραση της «Ούμα».Η Ουάσιγκτον παρέδωσε τον Σαντάμ προς εκτέλεση προφανώς θεωρώντας ότι επείγει η διάσωση της επένδυσής της στο πρόσωπο του αλ Μάλικι, αλλά και ότι, κυρίως, χρειάζεται να στείλει ένα μήνυμα σε όσους εκτιμούσαν πως η Ουάσιγκτον θα εγκαταλείψει τη λογική της μονοκόμματης βίας. Ραπίζοντας μέσω της εκτέλεσης την έκθεση «Μπέικερ-Χάμιλτον» ο Μπους διακηρύσσει ότι θα επιμείνει στον ίδιο δοκιμασμένο -και αποτυχημένο- δρόμο: στην απόλυτη πεποίθηση ότι η βία μπορεί να λύσει όλα τα προβλήματα και στην περίεργη αντίφαση του νεο-συντηρητικού ιδεολογήματος σύμφωνα με το οποίο ο -αμερικανικής λογικής- εκδημοκρατισμός του Ιράκ θα έχει θετικές επιπτώσεις σε όλη τη Μέση Ανατολή, αλλά η -επίσης αμερικανικής λογικής- βαρβαρότητα που εκδηλώνεται εκεί δεν θα έχει αντίστοιχες ευρύτερες επιπτώσεις.Η «ιδεολογική τύφλωση» αποδείχτηκε ήδη ευφημισμός. Το ίδιο ενδέχεται να αποδειχτεί σε λίγο και η «ηθική και πνευματική αναπηρία» όταν αναφέρεται στη σημερινή ηγετική ομάδα της Ουάσιγκτον.

02/01/2007