Ηταν παρεξήγηση αλλά για λίγο αισθάνθηκα κήρυκας επανάστασης. Πολλά χρόνια πριν, σε διεθνές συνέδριο για το -νεογνό τότε- Ιντερνετ, στο Μαρόκο, μίλησα, μεταξύ άλλων, για τον πολιτισμικό ιμπεριαλισμό που συνεπάγεται η κυριαρχία μίας μόνο γλώσσας στον παγκόσμιο ιστό και σε όλες τις εφαρμογές της πληροφορικής. Αισθανόμουν, χωρίς να καταλαβαίνω το γιατί, ένα εχθρικό σνομπάρισμα από το υπόλοιπο, αποκλειστικά γαλλικό, πάνελ σε αντίθεση με τον ξαφνικό ενθουσιασμό του μαροκινού τμήματος του ακροατηρίου, που επέμενε να μου κάνει ερωτήσεις στα αγγλικά, αν και η γλώσσα του συνεδρίου ήταν η γαλλική.
Η επαναστατική ματαιοδοξία μαζί με τον παρασαχάριο ήλιο με χτύπησαν στο κεφάλι όταν βρέθηκα έξω από τον χώρο του συνεδρίου περικυκλωμένος από μια ομάδα Μαροκινών, ενθουσιασμένων για την εκ μέρους μου καταγγελία του νέου γαλλικού ιμπεριαλισμού. Ασυναίσθητα, αναχρονιστικά, αναζητούσα πίσω από τα ερείπια του γειτονικού «κσουρ» την επέλαση των λευκών «κεπί» της Γαλλικής Λεγεώνας των Ξένων που θα έσπευδε να καταπνίξει εν τη γενέσει της τη στάση, ενώ προσπαθούσα να καταλάβω από τα συμφραζόμενα πώς προέκυψαν τα περί «γαλλικού ιμπεριαλισμού».
Θεωρούσα αυτονόητη την αναφορά μου στην αγγλική γλώσσα και, κατ' επέκταση, στον αγγλοσαξωνικό πολιτισμικό ιμπεριαλισμό, κάνοντας το λάθος να μη λάβω υπόψη μου την τοπική ιδιαιτερότητα ενός πρώην γαλλικού προτεκτοράτου, όπου για κάποιους η διατήρηση και προώθηση της «francophonie» και των συμπαρομαρτούντων δεν αποτελούσε ανάχωμα στην αγγλοσαξωνική πλημμυρίδα αλλά, αντιθέτως, το όχημα της αγγλικής γλώσσας και όσα αυτό μετέφερε συμμετείχε στην ανάσχεση αυτού που γινόταν αντιληπτό ως γαλλικό νεο-ιμπεριαλιστικό «νταβατζιλίκι».
Από τότε κύλησαν πολλά ηλεκτρόνια στα ψηφιακά αυλάκια. Η τεχνολογία δεν αποκλείει πλέον μη λατινικά αλφάβητα (αραβικό, ελληνικό, κυριλλικό, ινδικό) ή μη αλφαβητικές γραφές (κινέζικα, ιαπωνικά κ.λπ.) από λειτουργικά συστήματα, εφαρμογές και εργαλεία, έστω και αν στη βάση οι γλώσσες προγραμματισμού όλων των επιπέδων συνεχίζουν να προτιμούν τους λατινικούς χαρακτήρες και την αγγλική γλώσσα ή κάποιες εφαρμογές εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν γλωσσικά προβλήματα. Οι παλιοί Μαροκινοί συνομιλητές μου μπορούν πλέον να αντιστέκονται στη γαλλική γλώσσα αλληλογραφώντας μεταξύ τους στα αραβικά, να φτιάχνουν και να επισκέπτονται ιστοσελίδες στη γλώσσα τους. Οι Ελληνες μπορούν να μιλούν στα «τσατ» ελληνικά και να γράφουν στη γλώσσα τους με ελληνικό αλφάβητο, σχόλια στους χώρους κοινωνικής δικτύωσης τύπου My Space, Facebook ή Hi5. Και όμως, συνήθως, δεν το κάνουν.
Οταν ένας Ελληνας ενημερώνει τους φίλους του στο Facebook ότι «is going home after a difficult day», υπάρχει κάποια λογική, καθώς ανάμεσά τους ενδέχεται να υπάρχουν κάποιοι ξένοι. Ομως, Ek prwtis opsews fainetai periergo na syzhtoun δύο Ελληνίδες για τις μεσημεριανές τηλεοπτικές εκπομπές γράφοντας ελληνικά με λατινικούς χαρακτήρες. Το ίδιο περίεργο, όπως όταν δύο Αραβες μιλούν μεταξύ τους στα αραβικά χρησιμοποιώντας, πάλι, λατινικούς χαρακτήρες. Θα μπορούσε να εξηγηθεί αυτομάτως αν ο ένας συνομιλητής βρίσκεται, για παράδειγμα, στο Κάιρο ή στην Αθήνα και ο άλλος στο Αμστερνταμ, όπου δεν διαθέτει απαραίτητα αραβική ή ελληνική γραμματοσειρά στον υπολογιστή του. Η εξήγηση γίνεται πιο περίπλοκη και περιλαμβάνει τουλάχιστον τρεις παραμέτρους όταν η συνομιλία διεξάγεται ανάμεσα στη Λυκόβρυση και το Παγκράτι. Κατ' αρχήν δεν εκτίθεσαι σε κριτική για την ορθογραφία σου.
Οι περισσότεροι που έχουν συμπληρώσει φόρμα σε ελληνικό ιστότοπο, όπου απαιτείται να δώσεις τα στοιχεία σου στα ελληνικά και, μοιραία, την ηλεκτρονική σου διεύθυνση με λατινικό αλφάβητο, έχουν βλαστημήσει τουλάχιστον μία φορά με τη διαδικασία αλλαγής γλώσσας στο πληκτρολόγιο. Είναι πολύ πιο απλό να χρησιμοποιείς ένα αλφάβητο για όλες τις δουλειές και, μια και αναγκαστικά θα χρησιμοποιήσεις λατινικό για να μπεις στο δίκτυο, είναι βολικό να παραμείνεις σε αυτό. Σαν να πηγαίνεις στο σούπερ μάρκετ μιας μεγάλης αλυσίδας, με εύκολο πάρκινγκ και σχετικά προσιτές τιμές, όπου μπορείς με τη μία να βρεις όλα ή τα περισσότερα απ' όσα χρειάζεσαι.
Πέραν αυτού, όμως, η χρήση των αγγλικών και του λατινικού αλφαβήτου είναι δηλωτικό ταυτότητας, ίσως και ταξικής. Διαχωρίζει αυτόν που το χρησιμοποιεί, ως μέλος μιας ελίτ, από εκείνον που δεν έχει την ευχέρεια χρήσης μιας ξένης γλώσσας ή ενός ξένου αλφαβήτου.
Η προσέγγιση αυτή οδηγεί σε ένα ήδη ορατό φαινόμενο. Οι επιμένοντες στη χρήση της μητρικής γλώσσας αντιμετωπίζονται ως ανώτερου επιπέδου ελιτιστές, ως σνομπ, που αφ' ενός θεωρούν δεδομένο σε πρώτο βαθμό τον διαχωρισμό τους από τη μάζα και αφ' ετέρου διαχωρίζονται από το υποσύνολο της «μεσαίας» ελίτ. Με τον ίδιο τρόπο που η πελατεία ενός από τα ντελικατέσεν νεο-μπακάλικα διαχωρίζεται από τη μάζα των χαμηλόμισθων και χαμηλοσυνταξιούχων, διαθέτοντας την οικονομική δυνατότητα, την ενέργεια και τον ελεύθερο χρόνο να αναζητήσει πιο ακριβά, καλύτερης ποιότητας προϊόντα, μικρής τοπικής παραγωγής.
Οπως η έλευση των σούπερ μάρκετ οδήγησε σε κλείσιμο τα περισσότερα παραδοσιακά μπακάλικα, η διεθνής επικράτηση ενός ολιγοπωλίου γλωσσών μαζικής χρήσης έχει ήδη οδηγήσει σε εξαφάνιση τοπικά ιδιώματα και γλώσσες, ενώ απειλεί πολύ περισσότερες. Η επιβίωση κάποιων απ' αυτές ίσως πάρει τη μορφή της αναβίωσης των εξειδικευμένων μπακάλικων-ντελικατέσεν.
Η επαναστατική ματαιοδοξία μαζί με τον παρασαχάριο ήλιο με χτύπησαν στο κεφάλι όταν βρέθηκα έξω από τον χώρο του συνεδρίου περικυκλωμένος από μια ομάδα Μαροκινών, ενθουσιασμένων για την εκ μέρους μου καταγγελία του νέου γαλλικού ιμπεριαλισμού. Ασυναίσθητα, αναχρονιστικά, αναζητούσα πίσω από τα ερείπια του γειτονικού «κσουρ» την επέλαση των λευκών «κεπί» της Γαλλικής Λεγεώνας των Ξένων που θα έσπευδε να καταπνίξει εν τη γενέσει της τη στάση, ενώ προσπαθούσα να καταλάβω από τα συμφραζόμενα πώς προέκυψαν τα περί «γαλλικού ιμπεριαλισμού».
Θεωρούσα αυτονόητη την αναφορά μου στην αγγλική γλώσσα και, κατ' επέκταση, στον αγγλοσαξωνικό πολιτισμικό ιμπεριαλισμό, κάνοντας το λάθος να μη λάβω υπόψη μου την τοπική ιδιαιτερότητα ενός πρώην γαλλικού προτεκτοράτου, όπου για κάποιους η διατήρηση και προώθηση της «francophonie» και των συμπαρομαρτούντων δεν αποτελούσε ανάχωμα στην αγγλοσαξωνική πλημμυρίδα αλλά, αντιθέτως, το όχημα της αγγλικής γλώσσας και όσα αυτό μετέφερε συμμετείχε στην ανάσχεση αυτού που γινόταν αντιληπτό ως γαλλικό νεο-ιμπεριαλιστικό «νταβατζιλίκι».
Από τότε κύλησαν πολλά ηλεκτρόνια στα ψηφιακά αυλάκια. Η τεχνολογία δεν αποκλείει πλέον μη λατινικά αλφάβητα (αραβικό, ελληνικό, κυριλλικό, ινδικό) ή μη αλφαβητικές γραφές (κινέζικα, ιαπωνικά κ.λπ.) από λειτουργικά συστήματα, εφαρμογές και εργαλεία, έστω και αν στη βάση οι γλώσσες προγραμματισμού όλων των επιπέδων συνεχίζουν να προτιμούν τους λατινικούς χαρακτήρες και την αγγλική γλώσσα ή κάποιες εφαρμογές εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν γλωσσικά προβλήματα. Οι παλιοί Μαροκινοί συνομιλητές μου μπορούν πλέον να αντιστέκονται στη γαλλική γλώσσα αλληλογραφώντας μεταξύ τους στα αραβικά, να φτιάχνουν και να επισκέπτονται ιστοσελίδες στη γλώσσα τους. Οι Ελληνες μπορούν να μιλούν στα «τσατ» ελληνικά και να γράφουν στη γλώσσα τους με ελληνικό αλφάβητο, σχόλια στους χώρους κοινωνικής δικτύωσης τύπου My Space, Facebook ή Hi5. Και όμως, συνήθως, δεν το κάνουν.
Οταν ένας Ελληνας ενημερώνει τους φίλους του στο Facebook ότι «is going home after a difficult day», υπάρχει κάποια λογική, καθώς ανάμεσά τους ενδέχεται να υπάρχουν κάποιοι ξένοι. Ομως, Ek prwtis opsews fainetai periergo na syzhtoun δύο Ελληνίδες για τις μεσημεριανές τηλεοπτικές εκπομπές γράφοντας ελληνικά με λατινικούς χαρακτήρες. Το ίδιο περίεργο, όπως όταν δύο Αραβες μιλούν μεταξύ τους στα αραβικά χρησιμοποιώντας, πάλι, λατινικούς χαρακτήρες. Θα μπορούσε να εξηγηθεί αυτομάτως αν ο ένας συνομιλητής βρίσκεται, για παράδειγμα, στο Κάιρο ή στην Αθήνα και ο άλλος στο Αμστερνταμ, όπου δεν διαθέτει απαραίτητα αραβική ή ελληνική γραμματοσειρά στον υπολογιστή του. Η εξήγηση γίνεται πιο περίπλοκη και περιλαμβάνει τουλάχιστον τρεις παραμέτρους όταν η συνομιλία διεξάγεται ανάμεσα στη Λυκόβρυση και το Παγκράτι. Κατ' αρχήν δεν εκτίθεσαι σε κριτική για την ορθογραφία σου.
Οι περισσότεροι που έχουν συμπληρώσει φόρμα σε ελληνικό ιστότοπο, όπου απαιτείται να δώσεις τα στοιχεία σου στα ελληνικά και, μοιραία, την ηλεκτρονική σου διεύθυνση με λατινικό αλφάβητο, έχουν βλαστημήσει τουλάχιστον μία φορά με τη διαδικασία αλλαγής γλώσσας στο πληκτρολόγιο. Είναι πολύ πιο απλό να χρησιμοποιείς ένα αλφάβητο για όλες τις δουλειές και, μια και αναγκαστικά θα χρησιμοποιήσεις λατινικό για να μπεις στο δίκτυο, είναι βολικό να παραμείνεις σε αυτό. Σαν να πηγαίνεις στο σούπερ μάρκετ μιας μεγάλης αλυσίδας, με εύκολο πάρκινγκ και σχετικά προσιτές τιμές, όπου μπορείς με τη μία να βρεις όλα ή τα περισσότερα απ' όσα χρειάζεσαι.
Πέραν αυτού, όμως, η χρήση των αγγλικών και του λατινικού αλφαβήτου είναι δηλωτικό ταυτότητας, ίσως και ταξικής. Διαχωρίζει αυτόν που το χρησιμοποιεί, ως μέλος μιας ελίτ, από εκείνον που δεν έχει την ευχέρεια χρήσης μιας ξένης γλώσσας ή ενός ξένου αλφαβήτου.
Η προσέγγιση αυτή οδηγεί σε ένα ήδη ορατό φαινόμενο. Οι επιμένοντες στη χρήση της μητρικής γλώσσας αντιμετωπίζονται ως ανώτερου επιπέδου ελιτιστές, ως σνομπ, που αφ' ενός θεωρούν δεδομένο σε πρώτο βαθμό τον διαχωρισμό τους από τη μάζα και αφ' ετέρου διαχωρίζονται από το υποσύνολο της «μεσαίας» ελίτ. Με τον ίδιο τρόπο που η πελατεία ενός από τα ντελικατέσεν νεο-μπακάλικα διαχωρίζεται από τη μάζα των χαμηλόμισθων και χαμηλοσυνταξιούχων, διαθέτοντας την οικονομική δυνατότητα, την ενέργεια και τον ελεύθερο χρόνο να αναζητήσει πιο ακριβά, καλύτερης ποιότητας προϊόντα, μικρής τοπικής παραγωγής.
Οπως η έλευση των σούπερ μάρκετ οδήγησε σε κλείσιμο τα περισσότερα παραδοσιακά μπακάλικα, η διεθνής επικράτηση ενός ολιγοπωλίου γλωσσών μαζικής χρήσης έχει ήδη οδηγήσει σε εξαφάνιση τοπικά ιδιώματα και γλώσσες, ενώ απειλεί πολύ περισσότερες. Η επιβίωση κάποιων απ' αυτές ίσως πάρει τη μορφή της αναβίωσης των εξειδικευμένων μπακάλικων-ντελικατέσεν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου