Ρέκβιεμ ή απολογία; Το κληροδότημα του Μπλερ

«Πρόκειται για κατεύθυνση που υιοθετούν τώρα συντηρητικές και προοδευτικές παρατάξεις στις μεγάλες βιομηχανικές χώρες και πολλές παλιές διαφορές δεξιών - αριστερών σήμερα δεν έχουν πλέον σημασία» («Ε», 18/06/2007). Με τα λόγια αυτά ο Τόνι Μπλερ απάντησε την περασμένη εβδομάδα σε ερώτηση για το κατά πόσον η αποχώρησή του από την εξουσία, σε δύο μέρες από σήμερα, αποτελεί και το τέλος του «μπλερισμού».Ο, από μεθαύριο τέως, Βρετανός πρωθυπουργός περηφανεύεται διότι αφήνει πίσω του κάτι περισσότερο από το δικό του μερίδιο στο Γκουαντάναμο, από τη δική του αναλογία αίματος και αποτυχίας στο Ιράκ, από τη συνενοχή του στην εκτροφή ενός υπερεθνικά γιγάντιου «Μεγάλου Αδελφού» περιστολής ελευθεριών και παρακολούθησης χάριν άμυνας από την «τρομοκρατία» και από τη συνδιαχείριση ενός διεθνούς αντιτρομοκρατικού νεομακαρθισμού. Σε αντίθεση με όλα αυτά, φέροντας το όνομά του, ο «μπλερισμός» μπορεί να προβληθεί σαν αμιγώς δικό του δημιούργημα. Η κατάληξη «-ισμός» παίζει με την αίγλη ιδεολογιών και κοινωνικών συστημάτων, αν και μάλλον ακόμα και ο ίδιος ο Μπλερ, με ή χωρίς τις μονωτικές πρωθυπουργικές πομπές του, θα δίσταζε να περάσει έξω από το κοιμητήριο του Χάιγκεϊτ στο Λονδίνο όπου είναι θαμμένος ο Καρλ Μαρξ, προκειμένου να αποφύγει προβληματισμούς για τη σημειολογική σχετικότητα των «-ισμών».Αυτό δεν σημαίνει ότι ο «μπλερισμός» είναι χωρίς αξία. Κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, είναι η επιτυχέστερη ώς τώρα ενημερωτική πινακίδα στην αναζήτηση «τρίτου δρόμου», έστω και αν δίπλα στο βέλος που δείχνει την κατεύθυνση δεν αναφέρει την απόσταση. Για τον απλούστατο λόγο ότι, στην αναζήτηση του δρόμου, έχει ξεχαστεί ο τελικός προορισμός και παραμένει μόνον η μεθοδολογία της πορείας.Αναμφισβήτητη είναι η επιτυχία του «μπλερισμού» στην αναβίωση του πνέοντος τα λοίσθια σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος της Βρετανίας. Ενός κόμματος που δεν κατέληξε στην εντατική απλώς και μόνο λόγω της μοιραίας γι' αυτό σύγκρουσης ανάμεσα στη Μάργκαρετ Θάτσερ και τον τότε ηγέτη του, Νιλ Κίνοκ, αλλά διότι ολόκληρο το σύστημα αναφοράς του αφορούσε μια άλλη εποχή. Για να το πετύχει αυτό, για να φέρει το κόμμα σε θέση να διεκδικήσει την εξουσία, διαβάζοντας το νέο μετα-βιομηχανικό περιβάλλον, ο Μπλερ εγκατέλειψε οριστικά την ταξική βάση της πολιτικής του. Η Μάργκαρετ Θάτσερ βοήθησε τους Βρετανούς εργάτες και ανθρακωρύχους να συνειδητοποιήσουν με τραυματικό τρόπο ότι τα σφυριά, τα δρεπάνια, οι αξίνες και οι μοχλοί των μηχανών δεν ήταν πια στα χέρια τους. Είχαν μετακομίσει σε άλλες χώρες που βρίσκονταν σε διαφορετικό εξελικτικό στάδιο. Στην πατρίδα της βιομηχανικής επανάστασης, τα βιομηχανικά εργαλεία μέσα από τα οποία διοχετευόταν η ισχύς της εργατικής τάξης διαβρώθηκαν και έγιναν εύθραυστα από την αιθαλομίχλη που προκάλεσε η ηλεκτρονική επανάσταση, θολώνοντας τις παραδοσιακές κοινωνικές σχέσεις. Στις χώρες όπου τα εργαλεία αυτά μετακόμισαν, το αναλυτικό ιδεολογικό πλαίσιο που τα συνόδευε αποδείχθηκε λιγότερο διεισδυτικό από τα ίδια. Οι ευρωπαϊκές ιδεολογίες της βιομηχανικής εποχής όταν μεταφέρθηκαν εκεί, στον λεγόμενο αναπτυσσόμενο κόσμο, συχνά είχαν την τύχη της ευρωπαϊκής μονοθεϊστικής θρησκείας που μετέφεραν οι ιεραπόστολοι σε άλλες εποχές. Παντρεύτηκαν με αρχαίες τοπικές θρησκείες, παραδόσεις και δοξασίες, δημιουργώντας νέα μορφώματα ανάλογα με το «Βουντού» ή τη «Σαντερία».Στην «ορθολογική» Ευρώπη, το κενό που άφησε η εξαγωγή τού σαφώς δομημένου και διεξοδικά αναλυμένου υποβάθρου σκεπάστηκε εκ των ενόντων από διαχειριστικούς αυτοσχεδιασμούς αλλά και από μια τεράστια έμφαση στην «Επικοινωνία», δηλαδή στον προσαρμοσμένο στις τεχνολογικές εξελίξεις πολιτικό λόγο, που χωράει στο συνθηματολογικών διαστάσεων εύρος των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης. Στις αναζητήσεις «τρίτων δρόμων» χρησιμοποιήθηκαν μεταβατικά και γεφυροποιητικά προς το παρελθόν της «ταξικής πάλης» απλές αλλά ευρύχωρες στη θολότητά τους έννοιες, όπως «έχοντες και κατέχοντες» ή «προνομιούχοι και μη προνομιούχοι». Στην ωρίμανση του επικοινωνιακού μοντέλου αυτού, ήταν που διέπρεψε η σχολή που εκφράστηκε μέσω του Τόνι Μπλέρ στη Βρετανία, στηρίζοντας μια προσέγγιση διαχείρισης της οριζόντιας αντίληψης της καθημερινότητας, στη λείανση των γωνιών της πραγματικότητας και σε μια ακόμα μεγαλύτερη λείανση του τρόπου παρουσίασής της. Ο όρος «spin», υπηρετούμενος από «spin doctors» σαν τον Αλαστερ Κάμπελ, δοξάστηκε πετυχαίνοντας να διαμορφώνει την αντίληψη των πραγμάτων ξεφεύγοντας από τους περιορισμούς της πραγματικότητας. Χρειάστηκε ο πόλεμος στο Ιράκ για να δείξει τα όρια της επικοινωνίας ως κεντρικού πολιτικού εργαλείου. Εκεί φάνηκε ξεκάθαρα για πρώτη φορά ότι το βασικό πολιτικό εργαλείο του μοντέλου Μπλερ ξέφευγε και από τους περιορισμούς της αλήθειας και της εντιμότητας, περισσότερο του συνήθους και του αναμενομένου. Στη φάση αποδρομής από την εξουσία και διάσωσης της υστεροφημίας του, ο Τόνι Μπλερ προσπάθησε και εξακολουθεί να επιδιώκει την παράκαμψη του «λεκέ» της ανεντιμότητας, αφήνοντας να εννοηθεί ότι συχνά «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Και για να αγιάσει το σκοπό (κάτι απαραίτητο για τον αγιασμό των μέσων) καταφεύγει στις «ειλικρινείς» πεποιθήσεις του περί σωστού και λάθους, ακόμα και στις θρησκευτικές του επιρροές.Με περισσότερη αξιοπιστία δείχνει τα θετικά αποτελέσματα στη διακυβέρνηση της Βρετανίας, από την ομαλή μεταβίβαση εξουσίας στο Χονγκ Κονγκ και τη συμφωνία για τη Βόρεια Ιρλανδία μέχρι την αρκετά αποτελεσματική οικονομική πολιτική του υπουργού Οικονομικών και διαδόχου του στην πρωθυπουργία, Γκόρντον Μπράουν.Εν πάση περιπτώσει, ο Μπλερ δικαιολογημένα επαίρεται ότι το μοντέλο που φέρει το όνομά του, ο «μπλερισμός», «υιοθετείται τώρα από πολλές συντηρητικές και προοδευτικές παρατάξεις στις μεγάλες βιομηχανικές χώρες», συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της Βρετανίας, όπου και το αντίπαλο συντηρητικό κόμμα οδηγήθηκε στη μίμηση του μπλερικού μοντέλου. Με τον ίδιο τρόπο, από τη Γαλλία του Σαρκοζί και της Ρουαγιάλ, τη Γερμανία της Μέρκελ και την Ισπανία του Θαπατέρο, μέχρι την Ελλάδα των Καραμανλή και Παπανδρέου, ο «μπλερισμός» με κάποιες τοπικές προσαρμογές και διορθώσεις δείχνει να επικρατεί στη φάση αυτή της πολιτικής εξελικτικής διαδικασίας. Διότι, όπως ο ίδιος ο δημιουργός του γνωρίζει πολύ καλά, δεν πρόκειται για ένα κοινωνικό μοντέλο ή ένα ιδεολογικό αναλυτικό εργαλείο αλλά για ένα τεχνικό εγχειρίδιο ανάληψης, διαχείρισης και, κατά το δυνατόν, διατήρησης της εξουσίας από κάποιο κόμμα στον ανεπτυγμένο μετα-βιομηχανικό κόσμο.