Στην κόψη του ξυραφιού

Οι περιπτώσεις χωρών που δεν μπόρεσαν να εκμεταλλευθούν επαρκώς την ευνοϊκή γι' αυτές διεθνή συγκυρία, έχοντας ηγεσία κατώτερη των περιστάσεων, είναι πολλές.

Ο ιδεοληπτικός λαϊκισμός του προέδρου Αχμαντινετζάντ απειλεί έτσι να στερήσει το Ιράν από τα πρωτοφανή κέρδη που του χάρισαν οι ιδεοληπτικές εμμονές του Αμερικανού προέδρου Τζορτζ Μπους και της περί τον αντιπρόεδρο Ντικ Τσένι ομάδας των νεοσυντηρητικών γκουρού.Είναι προφανές ότι η ομάδα αυτή δεν ήθελε να παίξει το παιχνίδι της Τεχεράνης, όταν ξεκίνησε να βγάλει από τη μέση τον άνθρωπο που οι ΗΠΑ είχαν χρησιμοποιήσει εναντίον του Ιράν, τον Σαντάμ Χουσεΐν. Ομως αφέθηκε έρμαιο στις συμβουλές ανθρώπων που (όπως είναι πολύ εύκολο στις περιπτώσεις αυτές) ήξεραν να χαϊδεύουν τις ιδεοληψίες, τις προκαταλήψεις και τις πεποιθήσεις της, για να την οδηγήσουν στην περιπέτεια του Ιράκ, που απελευθέρωσε τη σιιτική πλειονότητα από τη σουνιτική καταπίεση. Η προώθηση της δημοκρατίας, όπως την έβλεπε η ίδια ομάδα, ως πανάκεια που θα λύσει κάθε πρόβλημα στη Μέση Ανατολή και θα φέρει τις αραβικές δημοκρατίες στο πλευρό του δημοκρατικού Ισραήλ, κατέστησε τη σιιτική και φιλο-ιρανική Χεζμπολάχ κυρίαρχη πολιτική δύναμη στον Λίβανο. Η αμερικανο-ισραηλινής νεοσυντηρητικής εμπνεύσεως ισραηλινή επίθεση την ενίσχυσε ακόμη περισσότερο.Στην Παλαιστίνη, η δημοκρατία έφερε στην εξουσία τη Χαμάς. Και η αμερικανο-ισραηλινή υστερική αντίδραση στο αποτέλεσμα της κάλπης οδήγησε την απομονωμένη σουνιτική Χαμάς να αποδεχθεί αυξημένη επιρροή από το φυσιολογικά αντίπαλο σιιτικό Ιράν.Η εντυπωσιακή αδυναμία της αμερικανικής ηγετικής ομάδας να επανεξετάσει την αξία των αρχικών της παραδοχών, περιορίζει τους προβληματισμούς της σε επίπεδο τακτικής, με μόνιμη επωδό την εκτίμηση ότι οι όποιες αποτυχίες οφείλονται σε ανεπαρκή αποφασιστικότητα και ανεπαρκή χρήση της αμερικανικής ισχύος. Ετσι η -ανομολόγητη- διαπίστωση ότι ο μεγάλος κερδισμένος είναι το Ιράν και οι διαμαρτυρίες των παραδοσιακών σουνιτών Αράβων συμμάχων των ΗΠΑ για την αύξηση επιρροής των σιιτών «Περσών», όπως ονομάζουν ακόμα και τους Αραβες σιίτες, οδηγεί σε αυξημένη επιθετικότητα απέναντι στο Ιράν, με βασικούς άξονες το πυρηνικό πρόγραμμά του, αλλά και το ρόλο του στο Ιράκ. Μια επιθετικότητα που προσπαθεί να εξισορροπήσει η πιο ρεαλιστική πτέρυγα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, κάτι που εξηγεί γιατί συχνά η Ουάσιγκτον εμφανίζεται να μιλά δύο ελαφρώς διαφορετικές διαλέκτους απέναντι στο Ιράν.Παρόμοιο φαινόμενο παρατηρείται και στην Τεχεράνη, όπου το δώρο εξ ουρανού της αμερικανικής εισβολής στο Ιράκ μετριάζεται από την εκλογή στην προεδρία του Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, με όχημα τον απλοϊκό ιδεοληπτικό και θρησκοληπτικό λαϊκισμό του, με τον ίδιο τρόπο που η οικονομία πάει από το κακό στο χειρότερο, παρά την αύξηση των τιμών πετρελαίου. Πολύ γρήγορα κατάφερε να δώσει αυξημένες αρμοδιότητες στους «Φρουρούς της Επανάστασης», ξαναδίνοντάς τους την επιρροή που είχαν κατά την αρχική, «ροβεσπιερική» φάση της ισλαμικής επανάστασης. Αποτέλεσμα ήταν να προσφέρει στους αντιπάλους του Ιράν όλο και περισσότερα επιχειρήματα, ενώ ταυτοχρόνως στερούσε την Τεχεράνη από τα απαραίτητα για τη μεγιστοποίηση των κερδών της περιθώρια ελιγμών.Οπως και στις ΗΠΑ, έτσι και στο Ιράν η αντίδραση μπορεί να άργησε, αλλά τελικά ήρθε. Θυμίζοντας τις εκλογές για το Κογκρέσο στις ΗΠΑ, οι εκλογές για τη «Συνέλευση των Ειδικών» και για την τοπική αυτοδιοίκηση, που έγιναν τον Δεκέμβριο, αποτέλεσαν θεαματική ήττα για τον πρόεδρο. Επιπλέον, το Ιράν διαθέτει έναν άλλο πόλο εξουσίας, σημαντικότερο και με μεγαλύτερη διάρκεια από τον πρόεδρο. Η ανώτατη ηγεσία της χώρας, οι θρησκευτικοί ηγέτες με επικεφαλής τον αγιατολάχ Χαμενεΐ, γνωρίζουν να διαχειρίζονται καλύτερα από τον ερασιτέχνη Αχμαντινετζάντ τις εξ αποκαλύψεως βεβαιότητες και σε πολλές περιπτώσεις παρενέβησαν για να μετριάσουν τη ζημιά που προκαλούσε.Η έκβαση της αντιπαράθεσης με το Ιράν θα εξαρτηθεί λοιπόν σε μεγάλο βαθμό από την έκβαση των εσωτερικών αντιπαραθέσεων, τόσο στην Ουάσιγκτον όσο και στην Τεχεράνη. Ευκταίο είναι, και στις δύο περιπτώσεις, να παρέμβουν «οι μεγάλοι και να μαζέψουν τα παιδιά» από το επικίνδυνο παιχνίδι τους. Ιδίως στην Ουάσιγκτον.Ισως η προχθεσινή θεαματική στροφή των ΗΠΑ (συμπτωματικώς, ενώ ο αντιπρόεδρος Ντικ Τσένι έλειπε σε ταξίδι για δουλειές) για συμμετοχή σε διεθνή διάσκεψη για το Ιράκ με τη συμμετοχή και του Ιράν να δείχνει κάτι τέτοιο.

03/03/2007