Λογχίζοντας με σκίτσα ευαίσθητα σημεία της παγκόσμιας ανατομίας

Η γελοιογραφία, το σκίτσο, είναι καρικατούρα στην κυριολεξία αλλά και μεταφορικά. Ως καρικατούρα απλοποιεί, συμπυκνώνει, τονίζει και προβάλλει την πραγματικότητα, κάτι που αυτή τη φορά πέτυχε με θεαματικό τρόπο, ξεσηκώνοντας ως και ένοπλες αντιδράσεις μουσουλμάνων στη Μέση Ανατολή και απειλές που ξεπερνούν εκείνες που είχε πυροδοτήσει η υπόθεση των «Σατανικών Στίχων» του Σάλμαν Ρούσντι.Η συντηρητική εφημερίδα «Jyllands - Posten» επέλεξε να δοκιμάσει τα όρια της ελευθερίας της έκφρασης, λογχίζοντας ένα από τα πιο ευαίσθητα σημεία της παγκόσμιας ανατομίας, το Ισλάμ και μερικές από τις πλέον θεμελιώδεις ευαισθησίες του.Οι 12 καρικατούρες της δανέζικης εφημερίδας προχώρησαν πολύ περισσότερο από το να δοκιμάσουν τα όρια της ελευθερίας της έκφρασης. Σε πρώτο επίπεδο, κατάφεραν να φωτίσουν τη διαφορά αντιλήψεων ανάμεσα στον δυτικό και σε άλλους πολιτισμούς σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ομως σε δεύτερο επίπεδο έδειξαν την επικίνδυνη αλληλεπίδραση των θρησκευτικών ή ιδεολογικών βεβαιοτήτων. Οπως επισημαίνει ο Ζιλ Κεπέλ στη γαλλική εφημερίδα «Λιμπερασιόν», για τους φανατικούς ισλαμιστές «η Ευρώπη δεν αποτελεί πλέον ένα άσυλο έξω από τον κόσμο του Ισλάμ και οι επιταγές του δόγματος κατά της βλασφημίας τούς φαίνεται ότι πρέπει να εφαρμόζονται παντού, έστω και σε αντίθεση με τους νόμους που εγγυώνται την ελευθερία της έκφρασης». Ο Ρομπέρ Μενάρ, ο πρόεδρος των «Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα», έχει απόλυτο δίκιο όταν επισημαίνει πως η ελευθερία της έκφρασης συμπεριλαμβάνει «το δικαίωμα της δημοσίευσης ακόμη και αν αυτό σοκάρει μια πλειοψηφία του πληθυσμού, όπως το έχει υπενθυμίσει με πολλές αποφάσεις του το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαίωμάτων».Ταυτοχρόνως, όπως λέει ο Κεπέλ, «η έννοια της βλασφημίας παραμένει εξαιρετικά ευαίσθητη σε έναν μουσουλμανικό κόσμο που ζει με το αίσθημα ότι πολιορκείται και ότι το Ισλάμ είναι μια θρησκεία που απειλείται, έστω και αν οι προφήτες και οι ιμάμηδες ισχυρίζονται ότι θα κυριεύσει ολόκληρο τον κόσμο». Και για τους μουσουλμάνους, βλασφημία είναι η ίδια η απεικόνιση του προφήτη, πόσο μάλλον ως τρομοκράτη... Ερμηνεύοντας την εξαιρετικά έντονη αντίδραση, όχι μόνο θρησκευτικών ηγετών και πιστών αλλά και μουσουλμανικών κρατών, ο Κεπέλ επισημαίνει ότι «σήμερα, την ώρα της εκλογικής νίκης της Χαμάς, τα μουσουλμανικά κράτη σπεύδουν να δείξουν ότι βρίσκονται στη πρώτη γραμμή της υπεράσπισης της πίστης». Το σημερινό Ισλάμ είναι οργισμένο λόγω της απειλής που αισθάνεται από τον δυτικό πολιτισμικό ιμπεριαλισμό. Μια απειλή που γίνεται ακόμη πιο έντονη από τη στιγμή που η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία στις ΗΠΑ αποφασίζει να επιβάλει διά των όπλων τις μανιχαϊστικές βεβαιότητές της. Η απάντηση είναι η εξάπλωση της βεβαιότητας περί μάχης καλού και κακού και της προσφυγής του εκάστοτε «καλού» στα όπλα. Με την έννοια αυτή, οι σημερινές απειλές μουσουλμάνων στη Λωρίδα της Γάζας, το Ιράκ ή αλλού είναι αναμενόμενες.Αυτό που κατάφερε να δείξει η εφημερίδα της Δανίας είναι ότι η σύγκρουση των πολιτισμών επεκτείνεται και κορυφώνεται, με καταλύτη την αλαζονική βεβαιότητα του σημερινού πολιτισμικού imperium, της Δύσης με κυρίαρχες τις ΗΠΑ, που ομογενοποιεί όλο και περισσότερο τους μετριοπαθείς και τους ακραίους.