Πρόσεχε τι εύχεσαι, γιατί μπορεί να το πάθεις

Σπάνια έχει κανείς την «ευκαιρία» να δει τόσο γρήγορα, τόσο ξεκάθαρα και κραυγαλέα παραδείγματα των ευρύτερων γεωπολιτικών αλλαγών που περιγράφει.
Ακόμα πιο σπάνια είναι η «τύχη» να βρίσκεται «στην καρδιά των γεγονότων», εκεί που το παράδειγμα κοχλάζει, απειλώντας τον ίδιο τον παρατηρητή, όπως η έκρηξη ενός ηφαιστείου τον ηφαιστειολόγο που είχε την τύχη να βρεθεί (αλλά και την ελπίδα να μη μείνει) επί τόπου.

Οι τεκτονικές μετακινήσεις που απομακρύνουν την ανθρωπότητα από τη μακροχρόνια φάση της ευρωπαϊκής ή της ευρωπαϊκής διασύνδεσης (βλέπε αμερικανικής) επικυριαρχίας γίνονται πλέον αισθητές στο πετσί ακόμα και των μη ειδικών, ακόμα και εκείνων που ουδέποτε άκουσαν τα περί μεταφοράς του παγκόσμιου κέντρου βάρους από τον Ατλαντικό στον Ειρηνικό ωκεανό.

Στη φάση τής μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο μετακίνησης του παγκόσμιου κέντρου βάρους δυτικότερα στον Ατλαντικό, στον παλιό ελληνικό κινηματογράφο περίμεναν τον θείο από την εξιδανικευμένη Αμερική να φέρει τα λυτρωτικά δολάρια ή τη θεία από το Σικάγο, που θα καλοπάντρευε τις ανιψιές, ενώ τα λαϊκά τραγούδια μιλούσαν ακόμα για την πίκρα στις φάμπρικες και στα ανθρακωρυχεία της Ευρώπης.

Σήμερα, τη θέση του «θείου από την Αμερική» έχει πάρει ο «καπετάνιος» της Cosco από την Κίνα, και εκείνη του μετανάστη εργάτη στα εργοστάσια της Γερμανίας και στα ανθρακωρυχεία του Βελγίου, ο μετανάστης γιατρός στα νοσοκομεία του βρετανικού ΕΣΥ και ο κάθε λογής επιστήμονας στην κοσμογονία που γίνεται στην Αραβική Χερσόνησο και στον Περσικό Κόλπο. Διότι, κοιτάζοντας τα πράγματα από την Ευρώπη, το παγκόσμιο κέντρο βάρους έχει μεταφερθεί ανατολικότερα. Και αν κάποιου η πυξίδα δεν λειτουργεί, παρά τα αλλεπάλληλα σκουντήματα, το ταρακούνημα της οικονομικής κρίσης δεν μπορεί παρά να την ξεκολλήσει, έστω και αν ο τρόπος ανάγνωσής της συχνά παραμένει προσκολλημένος στους όρους τού σε αποδρομή παρελθόντος.

Δεν είναι, όμως, μόνον η οικονομική κρίση -και το γεγονός ότι πλήττει κυρίως τις ΗΠΑ και την Ευρώπη- που σηματοδοτεί και εκφράζει το σταδιακό πέρασμα στον νέο διεθνή καταμερισμό ισχύος. Είναι και το κλείσιμο της σύντομης φάσης της μονοκρατορίας των ΗΠΑ, η εμφανής πλέον αντικατάσταση του μονοπολικού αμερικανοκεντρικού συστήματος από το από μακρού προβλεπόμενο (και για πολλούς προσδοκώμενο) πολυ-πολικό, την έλευση του οποίου δεν κατάφερε να εμποδίσει η μπουνταλάδικη (ευγενικός ο όρος) προσπάθεια της κυβέρνησης Μπους για την ενίσχυση της αμερικανικής επικυριαρχίας.

Πριν από μερικά χρόνια θα ήταν αδιανόητη η από κοινού αμφισβήτηση της αμερικανικής πολιτικής για το Ιράν εκ μέρους της Τουρκίας και της Βραζιλίας, με την πρωτοβουλία Ερντογάν - Λούλα για τα ιρανικά πυρηνικά καύσιμα. Μια πρωτοβουλία που εγγράφει υποθήκες για την ανέγερση δύο επί μέρους πόλων, αυτού της Τουρκίας, αλλά και, μέσω Βραζιλίας, του ευρύτερου πόλου των BRIC, δηλαδή των ανερχόμενων οικονομικών και πολιτικών δυνάμεων της Βραζιλίας, της Ρωσίας, της Ινδίας και της Κίνας, που εκπροσωπούν όλες τις ηπείρους, εκτός από την Αφρική και την Ωκεανία (αν και η Αυστραλία αναζητά ήδη τον ρόλο της ανάμεσά τους).

Την ώρα που, με τη βοήθεια της ελληνικής οικονομικής κερκόπορτας και την υποβοήθηση από τη σχεδόν αυτιστική έκφραση των γερμανικών εθνικισμών, η Ευρώπη αυτοκτονεί, τη θέση της ευρωπαϊκής επιρροής, της παγκόσμιας επικυριαρχίας του δυτικού πολιτισμού, που θεωρείται ότι ξεκίνησε από την αρχαία Ελλάδα, παίρνει σταδιακά ένας άλλος πολιτισμός, εξίσου παλιός, αν όχι παλιότερος, με αδιάλειπτη εξέλιξη 5.000 ετών στην Ασία, ο οποίος προκαλεί σταδιακά όλο και περισσότερες προσαρμογές διεθνώς και εγκαινιάζει μια αλλαγή ιμπεριαλιστή στην ιστορία του πολιτισμικού ιμπεριαλισμού.

Με την επιτάχυνση του χρόνου στον 21ο αιώνα, η πηγή του παλιού διεθνούς πολιτισμικού καθεστώτος, η Ευρώπη, βλέπει να περνάει εξαιρετικά γρήγορα, ακόμα και μέσα σε μία γενιά, η φάση που η Ελλάδα έζησε επί αιώνες. Η περίοδος δηλαδή κατά την οποία ο ευρωπαϊκός πολιτισμός (όπως κάποτε ο ελληνικός) και η διεθνής επιρροή του μεταλαμπαδεύτηκε και εξαπλώθηκε μέσω των ΗΠΑ (όπως κάποτε μέσω Ρώμης ή, αργότερα, στην ευρωπαϊκή Αναγέννηση). Η αυτάρεσκα αυτιστική Ευρώπη, εκτός ενδεχόμενων επαναστατικής κλίμακας εκπλήξεων, δείχνει ανίκανη να αντιδράσει.

Οι ΗΠΑ βρίσκονται σε καλύτερη θέση εκκίνησης για την αναζήτηση και διατήρηση σημαντικής θέσης στον νέο χάρτη των παγκόσμιων «πόλων». Αυτό, όμως, προϋποθέτει την ακόμα μεγαλύτερη πολιτισμική αποστασιοποίηση από τις ευρωπαϊκές καταβολές, την αναζήτηση μιας νέας fusion πολιτισμικής ταυτότητας, σε μια διαδικασία που έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια και επιταχύνεται συνεχώς, μετακινώντας το κέντρο βάρους των ΗΠΑ από τη στραμμένη προς τον Ατλαντικό και την Ευρώπη Ανατολική Ακτή προς τη Δυτική Ακτή του Ειρηνικού, με το Σαν Φρανσίσκο και το Σιάτλ να γίνονται σημαντικότερα από τη Νέα Υόρκη. Την ίδια πορεία που σαρώνει την παράδοση πολιτικής κυριαρχίας των WASP (Λευκοί, Αγγλοσάξονες, Προτεστάντες) στην Ουάσιγκτον με την εκλογή ενός Αφρο-Αμερικανού από τη Χαβάη (Ειρηνικός) στην προεδρία, που δείχνει να έχει αναλάβει αυτόν ακριβώς τον ρόλο, την ομαλότερη κατά το δυνατόν διαχείριση αυτής της μεταβατικής φάσης.

Τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά fusion Ανατολής και Δύσης, Ευρώπης και Ασίας, που ιστορικά διαθέτει η Ρωσία, όχι μόνο την κρατούν και αυτή στο παιχνίδι, αλλά και αρχίζουν να της δίνουν την αυξημένη αυτοπεποίθηση που χρειάζεται όχι μόνο για να εναντιωθεί στις ΗΠΑ (π.χ. Γεωργία και αναστροφή των «χρωματιστών» επαναστάσεων) αλλά και για να συνταχθεί κατά περίπτωση με την αμερικανική πολιτική, όπως τις τελευταίες μέρες με το Ιράν. Και, με πασιφανείς πλέον τις ξεροκέφαλες γερμανικές αγκυλώσεις, να ξεκινήσει εκστρατεία γοητείας προς την Ευρώπη, όπως το τελευταίο διάστημα προς την Πολωνία, για να ξεπεράσει τις ιστορικές αντιστάσεις απέναντι σε έναν ρωσικό ρόλο στην Ευρώπη.

Ανθιστάμενη στο δικό της ουσιαστικό εσωτερικό fusion, δέσμια εθνικιστικών ανασφαλειών και ιδεολογικών ναρθήκων πάσης φύσεως, η Ευρώπη δείχνει παραιτημένη στην παρακμιακή πορεία που την οδηγεί, όχι και τόσο μακροπρόθεσμα, στη θέση που μέχρι πρότινος είχαν οι πολιτισμικοί (άρα πολιτικοί και οικονομικοί) υποτελείς της. Κάτι ενδεχομένως αντικειμενικά δίκαιο, αν και μάλλον ελάχιστοι Ευρωπαίοι θα αποδεχθούν ως δίκαιη την κατάστασή τους.