Το 2009, η επίσκεψη ενός προέδρου των ΗΠΑ στη Μόσχα, έστω και αν αυτός είναι ένας «σούπερ σταρ» όπως ο Μπαράκ Ομπάμα, δεν αποτελεί τη συγκλονιστική είδηση που ήταν κάποτε.
Παρ' όλα αυτά, το μεγαλύτερο μέρος του διεθνούς Τύπου αφιερώνει τμήμα τουλάχιστον της πρώτης του σελίδας στην τριήμερη επίσκεψη που ξεκινά σήμερα, περιγράφοντας, περισσότερο ή λιγότερο γλαφυρά, στις μέσα σελίδες την αμηχανία που τη συνοδεύει.
Το βρετανικό περιοδικό «Εκόνομιστ» δείχνει στο εξώφυλλο τον Μπαράκ Ομπάμα να μπαίνει, ελαφρώς χαζοχαρούμενα, στο στόμα της ρωσικής αρκούδας, για να τονίσει, όπως οι περισσότεροι συντηρητικοί αναλυτές στις ΗΠΑ και αλλού, ότι τα χαμόγελα, η ρητορική δεινότητα και η καλή διάθεση που προσπαθεί να δείξει ο ακόμα νέος πρόεδρος των ΗΠΑ ή ο ουιλσονιανός ιδεαλισμός, με τον οποίο χρωματίζει τη στάση του στην εξωτερική πολιτική δεν αρκούν για μια ουσιαστική προσέγγιση.
Επισημαίνουν ακόμα τις αδυναμίες της άλλης πλευράς, την οποία περιγράφουν ως μια χώρα σε βαθειά κρίση ταυτότητας, με τεράστια οικονομικά προβλήματα, λόγω του συνδυασμού της διεθνούς οικονομικής κρίσης με την εξάρτηση της οικονομίας από την εξαγωγή πρώτων υλών, οι τιμές των οποίων έχουν πέσει (πετρέλαιο-αέριο). Βλέπουν μια κοινωνία που κυριολεκτικά αποδεκατίζεται από τα υψηλά επίπεδα φτώχειας και συνακόλουθης θνησιμότητας, ένα περιβάλλον διαφθοράς που γιγαντώνεται, ακολουθώντας τη διαμόρφωση μιας νέας «νομενκλατούρας» και εξαθλιωμένα τμήματα του πληθυσμού να χορταίνουν προσωρινά από μια όλο και σε μεγαλύτερη αφθονία προσφερόμενη λαϊκιστική και εθνικιστική δίαιτα.
Ομως, η Ρωσία δεν είναι μόνον αυτά, όπως και ο Ομπάμα δεν είναι μόνον ο αγαθιάρης ιδεαλιστής, όπως προσπαθούν κάποιοι να τον παρουσιάσουν - κάτι που προσπαθεί και ο ίδιος να διαψεύσει, με κινήσεις όπως η νέα επίθεση στο Αφγανιστάν. Και, ακόμα περισσότερο, οι σχέσεις ανάμεσα στη Ρωσία και τις ΗΠΑ έχουν να κάνουν με πολύ ουσιαστικότερα πράγματα από την απλή περιπτωσιολογία της «αντιπυραυλικής ασπίδας», του περιορισμού των πυρηνικών όπλων ή της σχέσης της Γεωργίας και της Ουκρανίας με το ΝΑΤΟ.
Ηαναγκαιότητα μιας νέας συνεννόησης ανάμεσα σε δύο χώρες ηπειρωτικού μεγέθους, με τη Ρωσία να εκτείνεται σε δύο ηπείρους και τις ΗΠΑ να βρέχονται από δύο ωκεανούς, προκύπτει από την αλλαγή της παλίρροιας που θυμίζει τη μετατόπιση ισχύος που έγινε στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν ξεκίνησε η διαδικασία μετατόπισης της παγκόσμιας ηγεμονίας από την Ευρώπη προς τις αναδυόμενες ΗΠΑ. Η μετατόπιση της ισχύος από τη μία στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού οδήγησε σε μια εποχή κατάρρευσης αυτοκρατοριών και σε δεκαετίες οδυνηρών σπασμών προσαρμογής.
Οπως η βλαπτική επίδραση του καπνίσματος ή η ανθρωπογενής υπερθέρμανση της ατμόσφαιρας, έτσι και η τεκτονική αυτή μετατόπιση περνάει σταδιακά τις άμυνες της ανθρώπινης διάνοιας (όπως η άρνηση), για να φτάσει στην τελική αποδοχή της πραγματικότητας. Η πρωτοφανής έκταση αλλά και το βάθος της αλλαγής εξακολουθούν να δυσχεραίνουν την πλήρη κατανόησή της. Διότι, πλέον, δεν πρόκειται για τη μετατόπιση από τη μία πλευρά του Ατλαντικού στην άλλη, αλλά για την πλήρη εγκατάλειψη του Ατλαντικού και τη μεταφορά του κέντρου ισχύος σε έναν άλλο ωκεανό, τον Ειρηνικό. Μια μετατόπιση τόσο μεγάλη, που συνεπάγεται εν τέλει την πλήρη αλλαγή του παγκόσμιου αξιακού συστήματος.
Σε αντίθεση με τη φυλακισμένη στον Ατλαντικό Ωκεανό Ευρώπη, τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ρωσία είναι λιγότερο δεσμευμένες από τη γεωγραφία αλλά και από την πολιτισμική ταυτότητα. Η πραγματικότητα είναι γι' αυτές λιγότερο τραυματική, κάτι που σημαίνει ότι χρειάζονται λιγότερο το ψυχολογικό βάλσαμο της άρνησης.
Οι ΗΠΑ βρέχονται από τον Ειρηνικό όσο και από τον Ατλαντικό και μπορούν να κοιτάξουν προς την Ασία με την ίδια ευκολία που κοιτάζουν προς την Ευρώπη. Πολιτισμικά, η δημογραφία έχει φροντίσει, ώστε ήδη να διαμορφωθεί μια συλλογική ταυτότητα που γεφυρώνει τους δύο ωκεανούς και μπορεί εύκολα να ρίξει το βάρος της από τη μία ή την άλλη πλευρά. Η Ρωσία, ιππαστί σε δύο ηπείρους, την Ευρώπη και, κυρίως, την Ασία, χάρη στον Μέγα Πέτρο, βρέχεται από τον Ειρηνικό Ωκεανό, ενώ αγκαλιάζει ολόκληρη την Ασία. Οσο για την πολιτισμική της ταυτότητα και τα ασιατικά στοιχεία που περιλαμβάνει, δεν έχει κανείς παρά να ρωτήσει τους κατοίκους της Πετρούπολης για τους Μοσχοβίτες...
Ο Μπαράκ Ομπάμα δεν μπαίνει σήμερα στο στόμα της ρωσικής αρκούδας που είναι έτοιμη να τον καταβροχθίσει. Πέρα από τις περιπλοκές που επιβάλλουν οι συγκυρίες, ακόμα και οι προσωπικότητες, κάνει ένα βήμα περισσότερο στη χορογραφία που, σίγουρα όχι ευθύγραμμα, θα διαμορφώσει ένα νέο modus vivendi ανάμεσα στις δύο χώρες, με διαφορετικά απ' ό,τι μέχρι σήμερα σημεία αναφοράς.
Η ανησυχία και η αμηχανία προέρχονται περισσότερο από την Ευρώπη, ως ήπειρο και ως νοοτροπία. Η οποία υποψιάζεται πως μέσα από την επουλωτική ρητορική του ο πρόεδρος των ΗΠΑ με τις λιγότερες προσωπικές ευρωπαϊκές καταβολές κοιτάζει πέρα από την ευρωπαϊκή ήπειρο. Και ότι για τη Ρωσία η Ευρώπη είναι, μακροπρόθεσμα, απλώς μια ενεργειακή αγορά που, αγοράζοντας ρωσικό πετρέλαιο και αέριο, χρηματοδοτεί την επέκταση προς την κατεύθυνση που πραγματικά έχει σημασία, προς τον Ειρηνικό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου