«Οχι» για όλα...

Η ειλικρίνεια του ενός είναι φυσιολογική, του δεύτερου αποτελεί ευχάριστη έκπληξη. Το παράδειγμα του πρώτου μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ενισχύσει τα επιχειρήματα όσων θεωρούν ότι οι πολίτες είναι αδαείς, ανενημέρωτοι και ανίκανοι να αποφανθούν για το συμφέρον τους μέσω δημοψηφισμάτων, όπως αυτό στην Ιρλανδία, και ότι τέτοιες αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται από την ελίτ που τους εκπροσωπεί. Το παράδειγμα του δεύτερου μπορεί να χρησιμεύσει ως όπλο για όσους θεωρούν ότι οι ελίτ είναι εξίσου, αν όχι περισσότερο, τυφλές.

Ο πρώτος των ειλικρινών, ένας ανώνυμος Ιρλανδός ψηφοφόρος, δήλωσε ότι δεν γνωρίζει τίποτα περί της συνθήκης αλλά ψήφισε «όχι» επειδή «όλο το κατεστημένο» ζητά το «ναι», κάτι που σημαίνει ότι «κάποιο λάκκο έχει η φάβα». Ο δεύτερος, ο Ιρλανδός είτροπος Εσωτερικής Αγοράς, Τσάρλι Μακ Γκρίβι, ομολόγησε ότι και ο ίδιος δεν έχει διαβάσει τη συνθήκη γιατί «είναι πολύ περίπλοκη». Αλλοι επίτροποι, στελέχη κυβερνήσεων, μέλη εθνικών κοινοβουλίων που ψήφισαν υπέρ ή κατά της επικύρωσης της συνθήκης πειθαρχώντας στη γραμμή των κομμάτων τους, δεν είχαν το θάρρος να εκφραστούν με παρόμοια ειλικρίνεια.

Θα ήταν ίσως λάθος αν οι ψηφοφόροι, ίσως και ο επίτροπος, καλούνταν να ψηφίσουν για τις τεχνικές λεπτομέρειες ενός περίπλοκου νομικού κειμένου του οποίου τις λεπτομέρειες δεν γνωρίζουν ούτε είναι αντικειμενικά σε θέση να αναλύσουν. Αυτό που γνωρίζουν είναι αν είναι ικανοποιημένοι από την πορεία των πραγμάτων, αν αισθάνονται πως κάτι κινείται προς τη σωστή ή προς τη λάθος κατεύθυνση. Αυτή η αίσθηση αποτελεί «χωνεμένη» έκφραση της συνισταμένης πολιτικών πράξεων, τεχνικών λεπτομερειών, συστημικών χαρακτηριστικών και πρακτικών αποτελεσμάτων. Και όχι μόνο δικαιούται, αλλά επιβάλλεται να εκφράζεται, διότι αυτή και όχι κάποια λέξη μιας πρότασης σε κάποια υποπαράγραφο αποτελεί αντικείμενο της πολιτικής.