Αγώνας δρόμου για μια θέση στη νέα τάξη πραγμάτων

Αυτό δεν μπορούσε να το φανταστεί κανείς. Το ΝΑΤΟ δημιουργήθηκε για να προστατεύει την Ευρώπη με τη βοήθεια των ΗΠΑ, όχι για να προστατεύει τις ΗΠΑ με τη βοήθεια της Ευρώπης.
Αεροσκάφη AWACS του ΝΑΤΟ ήδη πέταξαν πάνω από το αμερικανικό έδαφος, προκειμένου να το προστατεύσουν από νέες επιθέσεις, αποδεσμεύοντας αντίστοιχα αμερικανικά που χρησιμοποιούνται στις επιχειρήσεις κατά του Μπιν Λάντεν και των Ταλιμπάν. Οι ευρωπαϊκές χώρες του ΝΑΤΟ ενεργοποιούν το άρθρο 5 λόγω επίθεσης που δέχθηκαν οι ΗΠΑ και όχι κάποια ευρωπαϊκή χώρα. Και η επίθεση αυτή δεν είναι ένα πυρηνικό πλήγμα από την ΕΣΣΔ, δηλαδή δεν είναι το μοναδικό άμεσο πλήγμα κατά των ΗΠΑ το οποίο μπορούσε να φανταστεί κανείς στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου.Αυτή η πλήρης αλλαγή σκηνικού, σε συνδυασμό με την προσπάθεια συγκράτησης των αμερικανικών αντιδράσεων, εξηγεί τη σπουδή με την οποία οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι των ΗΠΑ έσπευσαν να συνταχθούν με τον υπερατλαντικό τους σύμμαχο, πλειοδοτώντας, πολλοί απ' αυτούς, σε προσφορά διευκολύνσεων αλλά και στρατιωτικών δυνάμεων. Οι πάντες γνωρίζουν ότι η προσφορά δυνάμεων στις ΗΠΑ έχει κυρίως συμβολική σημασία. Ακόμη και η ηχηρή βρετανική συμμετοχή στην πρώτη μέρα των αμερικανικών βομβαρδισμών στο Αφγανιστάν ήταν συμβολική. Οι ΗΠΑ δεν είχαν στην πραγματικότητα ανάγκη ακόμη ένα υποβρύχιο για να εκτοξεύσει έναν ή δύο πυραύλους. Για τις ΗΠΑ, αυτό που κυρίως έχει σημασία είναι η πολιτική υποστήριξη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν χρειάζονται κάποιες διευκολύνσεις διοικητικής μέριμνας ή τη συμβολή ορισμένων εξειδικευμένων μικρών μονάδων.Η συμμετοχή της ΕυρώπηςΟι χώρες της Ευρώπης χρειάζονται τη δική τους συμμετοχή στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», πολύ περισσότερο απ' ό,τι την χρειάζονται οι ΗΠΑ. Πρέπει να διαφυλάξουν τον όποιο ρόλο τους στη διεθνή σκηνή και, αν είναι δυνατόν, να τον ενισχύσουν. Οι εξελίξεις που άρχισαν στις 11 Σεπτεμβρίου με την επίθεση κατά των ΗΠΑ ενισχύουν και επιταχύνουν την ήδη διαγραφόμενη τάση μεταφοράς του γεωστρατηγικού ενδιαφέροντος από την Ευρώπη -έστω και τη Μέση Ανατολή, που βρίσκεται στο κατώφλι της Ευρώπης- στην Ασία. Χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία, το Πακιστάν, η Ινδονησία, η Μαλαισία, κάποιες πρώην σοβιετικές δημοκρατίες και, βεβαίως, η μεγαλύτερη ασιατική χώρα, η Ρωσία, αρχίζουν να αποκτούν σημαντικότερο ρόλο απ' ό,τι η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, ακόμη και η Βρετανία.Μέχρι τώρα, η διαφαινόμενη πρόθεση των ΗΠΑ να απεμπλακούν από περιοχές ήσσονος γι' αυτές σημασίας, όπως τα Βαλκάνια, προκειμένου να μεταφέρουν πόρους στις κρισιμότερες περιοχές της Ασίας, προκαλούσε την έντονη αγωνία των Ευρωπαίων. Οι αντιδράσεις τους ανάγκασαν τη νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ να προχωρήσει σε ολόκληρη εκστρατεία διαβεβαιώσεων ότι δεν πρόκειται κάτι τέτοιο να συμβεί αμέσως και, πάντως, όχι με μονομερείς αποφάσεις της Ουάσιγκτον.Το τοπίο άλλαξε άρδην μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Προσαρμόζοντας τη στάση της στη διαμορφούμενη πραγματικότητα, αντιλαμβανόμενη ότι δεν εξυπηρετεί τα συμφέροντά της δίνοντας μάχες εκεί όπου είναι βέβαιο ότι θα ηττηθεί, η Ευρώπη επιλέγει πλέον να προβάλει τη χρησιμότητά της, προσφέροντας δικές της δυνάμεις για να αντικαταστήσουν τις αμερικανικές, οι οποίες ενδεχομένως θα αποχωρήσουν από τα Βαλκάνια για να συμμετάσχουν στο «νέο πόλεμο της Αμερικής».Ρωσία, η κερδισμένηΗ πρώτη χώρα που αντελήφθη την ευκαιρία ανάκτησης σοβαρού ρόλου στις διεθνείς εξελίξεις είναι Ρωσία. Η πορεία απ' ευθείας συνεννόησης ανάμεσα στη Μόσχα και την Ουάσιγκτον που άρχισε την άνοιξη, λίγο πριν από τη σύνοδο κορυφής της Ομάδας των 8 στη Γένοβα, επιταχύνθηκε θεαματικά. Μια χώρα που δεν έχει ιδιαίτερους λόγους να χαίρεται με την εξέλιξη αυτή, η οποία της αφαιρεί το ρόλο της γέφυρας με τη Ρωσία, δηλαδή ένα σημαντικό στήριγμα στην προσπάθειά της να αποκτήσει ευρύτερη πολιτική υπόσταση στις διεθνείς εξελίξεις, αντίστοιχη με την οικονομική της, είναι η Γερμανία. Ο ενθουσιασμός με τον οποίο προσπαθεί σήμερα να στηρίξει τις αμερικανικές επιχειρήσεις, η προσφορά ακόμη και στρατιωτικών δυνάμεων, δεν είναι τίποτα περισσότερο από προσπάθεια περιορισμού της ζημιάς. Αβέβαιο για το κατά πόσον μπορεί να αυξήσει το διεθνή ρόλο του, το Βερολίνο προσπαθεί τουλάχιστον να περιορίσει κατά το δυνατόν τις απώλειες.Παρόμοιες είναι και οι προσπάθειες της Γαλλίας, η οποία βλέπει να μειώνεται ακόμη περισσότερο η σημασία της στους γεωστρατηγικούς σχεδιασμούς. Αυτή η αγωνία βρίσκεται πίσω από τις ενθουσιώδεις προσφορές του Ζακ Σιράκ για μελλοντική συμμετοχή δυνάμεων ή για το γεγονός ότι στο Αφγανιστάν βρίσκονται ήδη κάποιοι άνδρες των γαλλικών υπηρεσιών πληροφοριών (έστω και αν οι δηλώσεις αυτές αύξησαν τις πιθανότητες κακομεταχείρισης Γάλλων δημοσιογράφων, όπως αυτός που λιθοβολήθηκε στην Καμπούλ). Το Παρίσι έσπευσε μάλιστα να προχωρήσει ένα βήμα περισσότερο. Με βάση την αρχή «ουδέν κακόν αμιγές καλού», αποπειράται να εκμεταλλευθεί μια δύσκολη για το ίδιο κατάσταση, προκειμένου να πετύχει κάτι το θετικό, δηλαδή να προωθήσει και να επιταχύνει τη δημιουργία της ευρωπαϊκής αμυντικής οντότητας, με μεγαλύτερη ίσως ανεξαρτησία απ' ό,τι μέχρι τώρα γινόταν αποδεκτή, προβάλλοντας ως επιχείρημα το ώς τώρα απευκταίο, δηλαδή την ανάγκη αποδέσμευσης αμερικανικών δυνάμεων από την Ευρώπη.Βρετανικός ενθουσιασμόςΑκόμη και η Βρετανία, η οποία έχει τους λιγότερους λόγους να ανησυχεί λόγω των ειδικών σχέσεών της με τις ΗΠΑ, κινείται με υπέρμετρο ενθουσιασμό, ο οποίος κρύβει την αγωνία της ότι ο ρόλος του Ευρωπαίου αντιπροσώπου της Ουάσιγκτον θα είναι λιγότερο σημαντικός στο μέλλον.Στην ίδια λογική, η Τουρκία δεν αρκείται στο δεδομένο πλεονέκτημα που της εξασφαλίζει άλλη μια φορά η γεωγραφική θέση της και η πολιτισμική σχέση τόσο με το μουσουλμανικό κόσμο γενικά όσο και με τις τουρκογενείς χώρες της Κεντρικής Ασίας. Συνειδητοποιώντας ότι πρέπει να επιδείξει πρόσθετες ικανότητες, οι οποίες μπορούν να της εξασφαλίσουν σημαντικότερη θέση στο νέο αναδασμό ρόλων, προσφέρει ειδικές δυνάμεις και τεχνογνωσία αντιμετώπισης ανταρτοπολέμου.Η εικόνα θυμίζει το άνοιγμα της Οκλαχόμα στις ΗΠΑ, όταν οι «μπούμερς», τρέχοντας με άλογα, με κάρα ή και με τα πόδια, ξεκινούσαν με τον ήχο του κανονιού για να προλάβουν να κατοχυρώσουν για λογαριασμό τους τα καλύτερα κομμάτια από τις αχανείς εκτάσεις. Οπως και τότε, οι καθυστερημένοι και οι λιγότερο δραστήριοι παίρνουν τα αποφάγια.