Ενας πρόεδρος, και μάλιστα ο πρόεδρος των ΗΠΑ, δεν συνηθίζει να εκτίθεται, εκτός αν έχει απεμπολήσει την όποια ευφυΐα του χάριν της ιδεοληψίας, όπως ο Μπους, και περιστοιχίζεται από συμβούλους «Ταλιμπάν» (όπως και πάλι ο Μπους). Για ό,τι και αν μπορεί κάποιος να κατηγορήσει τον Μπαράκ Ομπάμα, δύσκολα μπορεί, επί του παρόντος, να διακρίνει την τύφλωση της πίστης ή της ιδεολογίας στον ίδιο ή στους συνεργάτες του. Το τηλεοπτικό του μήνυμα προς το Ιράν, την περασμένη εβδομάδα, είναι βέβαιο ότι αποτελεί τμήμα και έκφραση μιας λογικά δομημένης ανάλυσης και όχι σποραδικών συναισθηματικών εξάρσεων.
Κατ' αρχάς είναι ο χρόνος. Την ευκαιρία για το μήνυμα έδωσε η ιρανική «πρωτοχρονιά», που συμπίπτει με την εαρινή ισημερία. Από την οπτική της Ουάσιγκτον, ο χρόνος είναι ιδανικός. Απέχει όσο χρειάζεται από την ανάληψη των καθηκόντων από τον νέο πρόεδρο, ώστε να δώσει εγκαίρως το στίγμα της διαφορετικότητάς του στην προσέγγιση της Τεχεράνης. Ταυτοχρόνως απέχει όσο χρειάζεται από τις ιρανικές εκλογές του Ιουνίου, ώστε να τροφοδοτηθεί η εσωτερική ιρανική πολιτική ζύμωση, που εκτιμάται ότι οδηγεί σε παραγκωνισμό τού θρησκοληπτικού / ιδεοληπτικού λαϊκιστικού οδοφράγματος που εκφράστηκε από τον πρόεδρο Αχμαντινετζάντ (με περίεργες ομοιότητες προς τον ταλιμπανισμό του Τζορτζ Μπους). Συμπίπτει επίσης με τις ζυμώσεις για σχηματισμό νέας κυβέρνησης στο Ισραήλ, με διαφαινόμενη τη σκλήρυνση της στάσης σε όλα τα μέτωπα, συμπεριλαμβανομένου και του Ιράν.
Για τους ίδιους λόγους, ο χρόνος είναι ιδανικός και για την πλευρά του Ιράν, όχι απαραίτητα για την Τεχεράνη, αλλά για την Κομ, όπου εδρεύει η ύπατη ηγεσία της χώρας, περί τον αγιατολλάχ Αλί Χαμενεΐ. Οπως όλα τα επιτυχημένα πολιτικά ή θρησκευτικά ανώτατα «ιερατεία», αυτό που καθοδηγεί την ιρανική κοινωνία δείχνει να αντιλαμβάνεται ότι οι θρησκείες και οι ιδεολογίες αποτελούν εξαιρετικό εργαλείο κοινωνικού και πολιτικού ελέγχου, φθάνει οι χειριστές του να κρατούν μια ψύχραιμη απόσταση και να μην παρασύρονται.
Η ουσιαστική απάντηση στην τηλεοπτική χειρονομία Ομπάμα ήρθε από την ομιλία του πνευματικού ηγέτη του Ιράν, δηλαδή του ύπατου ηγέτη της χώρας. Χωρίς ιδιαίτερες ιδεοληπτικές εξάρσεις, ακόμη και χωρίς την ολάνθιστη ανατολίτικη ρητορική, που συχνά γεννά παρεξηγήσεις στα δυτικά αυτιά, είπε το αυτονόητο, αυτό που ήδη έχει αναφερθεί σχετικά με τον Ομπάμα: «Αριστα στα προφορικά», κάτι που σημαίνει «να δούμε την πράξη». Κρατώντας από την Ανατολή τη διαφορετική ανάγνωση του χρόνου, απαραίτητο συστατικό του «παζαριού», ζήτησε από τις ΗΠΑ έργα και όχι μόνο λόγια. Εδειξε προς την κατεύθυνση των κυρώσεων κατά της Τεχεράνης -τόσο εκ μέρους του ΟΗΕ όσο και εκ μέρους των ΗΠΑ. Εδειξε επίσης την άνευ όρων, ουσιαστικά τυφλή υποστήριξη των ΗΠΑ προς το Ισραήλ.
Οπως συχνά συμβαίνει στο φλερτ, η απάντησή του ήταν ένα «ίσως», με τη γλώσσα του σώματος να στέλνει θετικά μηνύματα. Η επισήμανση ότι το Ιράν «δεν έχει εμπειρία τής νέας αμερικανικής κυβέρνησης και του νέου Αμερικανού προέδρου, θα τους παρατηρήσουμε και θα κρίνουμε», αποτελεί σημείο-κλειδί στη χορογραφία των δύο πλευρών. Δηλώνει ότι το Ιράν είναι διατεθειμένο να προσεγγίσει το θέμα χωρίς προκαταλήψεις, αφήνοντας πίσω τραύματα και παρεξηγήσεις του παρελθόντος... αν βρει σχετική ανταπόκριση.
Η πλήρης αναστροφή της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στο Ισραήλ είναι προφανές ότι δεν είναι κάτι που η Τεχεράνη (ή μάλλον η Κομ) περιμένει να δει από τη μια μέρα στην άλλη, αν και η εισαγωγή μιας, έστω και μικρής, δόσης εκλογίκευσης δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Αυτό που μπορεί να λειτουργήσει ως «ανθοδέσμη» στο φλερτ, είναι οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί κατά της Τεχεράνης και τις οποίες ο Μπαράκ Ομπάμα φρόντισε να ανανεώσει για άλλον ένα χρόνο, λίγες μόνον ώρες πριν στείλει το τηλεοπτικό του μήνυμα στο Ιράν. Κατά μια οπτική, κράτησε κάτι, για να μπορέσει να το προσφέρει στον κατάλληλο χρόνο.
Στις διεθνείς σχέσεις, οι δημόσιες δηλώσεις σπάνια είναι ασύνδετες με την παρασκηνιακή διπλωματία. Στις περισσότερες περιπτώσεις αποτελούν απλώς την κορυφή ενός παγόβουνου, που εμφανίζεται στην επιφάνεια μόνο και μόνο για να διευκολύνει, να επιταχύνει ή να δρομολογήσει την εφαρμογή όσων έχουν ήδη συζητηθεί μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας.
Η συγκεκριμένη ομιλία του Μπαράκ Ομπάμα δείχνει να έχει ένα τέτοιο ρόλο. Εστειλε διεθνώς το μήνυμα για τις προθέσεις της Ουάσιγκτον. Αλλά, κυρίως, έδωσε την ευκαιρία στην ηγεσία του Ιράν, αυτή που πραγματικά μετράει, να κάνει τις δικές της δημόσιες δηλώσεις και μ' αυτές να «μαντρώσει» τις διάφορες φωνές που θα μπορούσαν να ακουστούν από την Τεχεράνη, ιδίως εν μέσω προεκλογικής περιόδου.
Οι δύο πρωταγωνιστές μπορούν έτσι να συνεχίσουν παρασκηνιακά τις πρόβες της χορογραφίας τους, αντιμετωπίζοντας όσο το δυνατόν λιγότερους περισπασμούς και περιορίζοντας την ανάγκη συχνότερης εμφάνισής τους, πριν είναι πλήρως προετοιμασμένοι. Η θεαματική πρεμιέρα θα πρέπει ίσως να αναμένεται μετά τις ιρανικές εκλογές του Ιουνίου, όταν θα έχουν δρομολογηθεί και άλλες εξελίξεις σε διπλανές «σκηνές», όπως στο Αφγανιστάν, το Πακιστάν, τη Συρία και την Τουρκία.
Κατ' αρχάς είναι ο χρόνος. Την ευκαιρία για το μήνυμα έδωσε η ιρανική «πρωτοχρονιά», που συμπίπτει με την εαρινή ισημερία. Από την οπτική της Ουάσιγκτον, ο χρόνος είναι ιδανικός. Απέχει όσο χρειάζεται από την ανάληψη των καθηκόντων από τον νέο πρόεδρο, ώστε να δώσει εγκαίρως το στίγμα της διαφορετικότητάς του στην προσέγγιση της Τεχεράνης. Ταυτοχρόνως απέχει όσο χρειάζεται από τις ιρανικές εκλογές του Ιουνίου, ώστε να τροφοδοτηθεί η εσωτερική ιρανική πολιτική ζύμωση, που εκτιμάται ότι οδηγεί σε παραγκωνισμό τού θρησκοληπτικού / ιδεοληπτικού λαϊκιστικού οδοφράγματος που εκφράστηκε από τον πρόεδρο Αχμαντινετζάντ (με περίεργες ομοιότητες προς τον ταλιμπανισμό του Τζορτζ Μπους). Συμπίπτει επίσης με τις ζυμώσεις για σχηματισμό νέας κυβέρνησης στο Ισραήλ, με διαφαινόμενη τη σκλήρυνση της στάσης σε όλα τα μέτωπα, συμπεριλαμβανομένου και του Ιράν.
Για τους ίδιους λόγους, ο χρόνος είναι ιδανικός και για την πλευρά του Ιράν, όχι απαραίτητα για την Τεχεράνη, αλλά για την Κομ, όπου εδρεύει η ύπατη ηγεσία της χώρας, περί τον αγιατολλάχ Αλί Χαμενεΐ. Οπως όλα τα επιτυχημένα πολιτικά ή θρησκευτικά ανώτατα «ιερατεία», αυτό που καθοδηγεί την ιρανική κοινωνία δείχνει να αντιλαμβάνεται ότι οι θρησκείες και οι ιδεολογίες αποτελούν εξαιρετικό εργαλείο κοινωνικού και πολιτικού ελέγχου, φθάνει οι χειριστές του να κρατούν μια ψύχραιμη απόσταση και να μην παρασύρονται.
Η ουσιαστική απάντηση στην τηλεοπτική χειρονομία Ομπάμα ήρθε από την ομιλία του πνευματικού ηγέτη του Ιράν, δηλαδή του ύπατου ηγέτη της χώρας. Χωρίς ιδιαίτερες ιδεοληπτικές εξάρσεις, ακόμη και χωρίς την ολάνθιστη ανατολίτικη ρητορική, που συχνά γεννά παρεξηγήσεις στα δυτικά αυτιά, είπε το αυτονόητο, αυτό που ήδη έχει αναφερθεί σχετικά με τον Ομπάμα: «Αριστα στα προφορικά», κάτι που σημαίνει «να δούμε την πράξη». Κρατώντας από την Ανατολή τη διαφορετική ανάγνωση του χρόνου, απαραίτητο συστατικό του «παζαριού», ζήτησε από τις ΗΠΑ έργα και όχι μόνο λόγια. Εδειξε προς την κατεύθυνση των κυρώσεων κατά της Τεχεράνης -τόσο εκ μέρους του ΟΗΕ όσο και εκ μέρους των ΗΠΑ. Εδειξε επίσης την άνευ όρων, ουσιαστικά τυφλή υποστήριξη των ΗΠΑ προς το Ισραήλ.
Οπως συχνά συμβαίνει στο φλερτ, η απάντησή του ήταν ένα «ίσως», με τη γλώσσα του σώματος να στέλνει θετικά μηνύματα. Η επισήμανση ότι το Ιράν «δεν έχει εμπειρία τής νέας αμερικανικής κυβέρνησης και του νέου Αμερικανού προέδρου, θα τους παρατηρήσουμε και θα κρίνουμε», αποτελεί σημείο-κλειδί στη χορογραφία των δύο πλευρών. Δηλώνει ότι το Ιράν είναι διατεθειμένο να προσεγγίσει το θέμα χωρίς προκαταλήψεις, αφήνοντας πίσω τραύματα και παρεξηγήσεις του παρελθόντος... αν βρει σχετική ανταπόκριση.
Η πλήρης αναστροφή της αμερικανικής πολιτικής απέναντι στο Ισραήλ είναι προφανές ότι δεν είναι κάτι που η Τεχεράνη (ή μάλλον η Κομ) περιμένει να δει από τη μια μέρα στην άλλη, αν και η εισαγωγή μιας, έστω και μικρής, δόσης εκλογίκευσης δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Αυτό που μπορεί να λειτουργήσει ως «ανθοδέσμη» στο φλερτ, είναι οι κυρώσεις που έχουν επιβληθεί κατά της Τεχεράνης και τις οποίες ο Μπαράκ Ομπάμα φρόντισε να ανανεώσει για άλλον ένα χρόνο, λίγες μόνον ώρες πριν στείλει το τηλεοπτικό του μήνυμα στο Ιράν. Κατά μια οπτική, κράτησε κάτι, για να μπορέσει να το προσφέρει στον κατάλληλο χρόνο.
Στις διεθνείς σχέσεις, οι δημόσιες δηλώσεις σπάνια είναι ασύνδετες με την παρασκηνιακή διπλωματία. Στις περισσότερες περιπτώσεις αποτελούν απλώς την κορυφή ενός παγόβουνου, που εμφανίζεται στην επιφάνεια μόνο και μόνο για να διευκολύνει, να επιταχύνει ή να δρομολογήσει την εφαρμογή όσων έχουν ήδη συζητηθεί μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας.
Η συγκεκριμένη ομιλία του Μπαράκ Ομπάμα δείχνει να έχει ένα τέτοιο ρόλο. Εστειλε διεθνώς το μήνυμα για τις προθέσεις της Ουάσιγκτον. Αλλά, κυρίως, έδωσε την ευκαιρία στην ηγεσία του Ιράν, αυτή που πραγματικά μετράει, να κάνει τις δικές της δημόσιες δηλώσεις και μ' αυτές να «μαντρώσει» τις διάφορες φωνές που θα μπορούσαν να ακουστούν από την Τεχεράνη, ιδίως εν μέσω προεκλογικής περιόδου.
Οι δύο πρωταγωνιστές μπορούν έτσι να συνεχίσουν παρασκηνιακά τις πρόβες της χορογραφίας τους, αντιμετωπίζοντας όσο το δυνατόν λιγότερους περισπασμούς και περιορίζοντας την ανάγκη συχνότερης εμφάνισής τους, πριν είναι πλήρως προετοιμασμένοι. Η θεαματική πρεμιέρα θα πρέπει ίσως να αναμένεται μετά τις ιρανικές εκλογές του Ιουνίου, όταν θα έχουν δρομολογηθεί και άλλες εξελίξεις σε διπλανές «σκηνές», όπως στο Αφγανιστάν, το Πακιστάν, τη Συρία και την Τουρκία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου