Από τον μοναδικό πόλο ισχύος στον α-πολισμό χωρίς ενδιάμεσες στάσεις

«Οι ιθαγενείς έδειχναν φιλικοί και έτσι αποφασίσαμε να περάσουμε εκεί το βράδυ». Η φράση αυτή τυποποιήθηκε στα ημερολόγια των εξερευνητών του 18ου και 19ου αιώνα. Πολύ συχνά, λίγες αράδες πιο κάτω, περιγράφεται με λιγότερο τυποποιημένες φράσεις η συνειδητοποίηση της επόμενης μέρας ότι οι «φιλικοί ιθαγενείς» μαζί με τους υπάκουους βαστάζους είχαν εξαφανιστεί με τα εφόδια της αποστολής, ενίοτε και με την όμορφη σύζυγο του επικεφαλής.

Στη φάση της οδυνηρής αφύπνισης μετά από μια βραδιά καλοπροαίρετης υπεροψίας και συγκαταβατικής συμμετοχής στον χορό των ιθαγενών γύρω από τη φωτιά βρίσκονται αυτή τη στιγμή οι ΗΠΑ, αρχίζοντας να συνειδητοποιούν το στιγμιαίο της ευφορίας που δημιούργησε το επίσης στιγμιαίο πέρασμα από τη φάση ενός μονοπολικού κόσμου (μία ή δύο δεκαετίες είναι λιγότερο από μια στιγμή στην Ιστορία). Και οι αντιδράσεις σκορπίζονται σε ολόκληρο το φάσμα, από την άρνηση και την αισιοδοξία ώς την απαισιοδοξία και τη μαύρη κατάθλιψη.

Οπως συμβαίνει με την κόλαση και τον παράδεισο, συχνά η αισιοδοξία του ενός τροφοδοτεί την απαισιοδοξία του άλλου και το αντίστροφο. Η πλέον απαισιόδοξη αμερικανική ανάλυση του «τέλους της αμερικανικής εποχής» τροφοδοτεί αλλού τις αισιόδοξες προβλέψεις για την έλευση μιας ασιατικής, ρωσικής, ευρωπαϊκής ή άλλης εποχής. Για τους λίγο πιο ρεαλιστές, αλλά επίσης αισιόδοξους και για όσους αισθάνονται ότι οι ίδιοι δεν μπορούν να αποτελέσουν μόνοι τους έναν σημαντικό πόλο διεθνούς ισχύος και εξουσίας, προβάλλει η προοπτική ενός πολυ-πολικού κόσμου, που θα εξισορροπήσει τη βαναυσότητα του μονοπολικού χωρίς την πόλωση του προηγούμενου διπολικού.

Ομως μια ρεαλιστική ανάλυση, με ακόμα μικρότερες συγκεντρώσεις συναισθηματισμού και αναζήτησης ασφάλειας στο γνώριμο, δεν οδηγείται στην περιγραφή ενός αναδυόμενου, λίγο-πολύ τακτοποιημένου, πολυ-πολικού κόσμου, αλλά ενός αχαρτογράφητου α-πολικού, χωρίς τοπικές συγκεντρώσεις πολλαπλών συντελεστών ισχύος, που θα έκαναν κάποιον να ξεχωρίζει αποφασιστικά.

Είναι προφανές ότι στο ορατό μέλλον οι ΗΠΑ διατηρούν μοναδικό προβάδισμα στη στρατιωτική ισχύ. Ομως αυτό μάλλον δεν σημαίνει και πολλά, αν ανατρέξει κανείς στην κατάρρευση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στο απόγειο της στρατιωτικής της ισχύος, στο ξέφτισμα της Βρετανικής Αυτοκρατορίας μετά τον, νικηφόρο για τους Βρετανούς, πόλεμο των Μπόερς, στην κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης και στη σημερινή κατάσταση στο Ιράκ.

Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που έδωσαν την ευκαιρία στη Βρετανία να δημιουργήσει μια αυτοκρατορία «όπου ο ήλιος δεν έδυε ποτέ» και στις ΗΠΑ μια «αμερικανική εποχή» ήταν οι επιδόσεις των κοινωνιών τους στην ανάπτυξη και τη διαχείριση της βιομηχανικής και της «πράσινης» επανάστασης, σε συνδυασμό με τη «νησιωτική» ασφάλεια (σε επίπεδο ηπείρου στην περίπτωση των ΗΠΑ) και την απουσία ακραίων βιομηχανικών κοινωνικών διαστροφών τύπου Χίτλερ.

Και για τους μεν και για τους δε, η εξάπλωση των δικών τους προτύπων υπήρξε αρχικά ευεργετική. Είναι πολύ βολικό όταν όλοι οι άλλοι μιλάνε τη γλώσσα σου (τα αγγλικά) ή σε περιμένουν να τους φέρεις κεφάλαια και τεχνογνωσία. Η κατάσταση γίνεται προβληματική, όταν όλο και περισσότεροι Ινδοί, Κινέζοι, Αραβες ή Βραζιλιάνοι μιλούν καλύτερα αγγλικά από τους Βρετανούς ή τους Αμερικάνους και όταν αναπτύσσουν μόνοι τους περισσότερα κεφάλαια και καλύτερη τεχνογνωσία, όταν εκμεταλλεύονται καλύτερα από αυτούς τα δικά τους δημιουργήματα, όπως η «παγκοσμιοποίηση», το διεθνές νομισματικό σύστημα και οι συμφωνίες εμπορίου. Σε ό,τι αφορά το μέλλον, η Κίνα και η Ινδία παράγουν πλέον κάθε χρόνο περισσότερους διδακτορικούς τίτλους σπουδών σε επιστημονικές και τεχνολογικές ειδικότητες απ' ό,τι οι ΗΠΑ. Ακόμα και αν δεν είναι όλοι της ίδιας αξίας με αυτούς που παράγουν τα αμερικανικά πανεπιστήμια, ο μεγάλος συνολικός αριθμός σημαίνει ότι, ακόμα και ένα μικρό ποσοστό υψηλής αξίας τίτλων, μεταφράζεται σε συντριπτική υπεροχή σε απόλυτους αριθμούς.

Αν όμως οι ΗΠΑ δεν μπορούν πλέον να κυριαρχήσουν χωρίς αντιπάλους στις ουσιαστικές παραμέτρους ισχύος, δεν σημαίνει ότι κάποιοι άλλοι μπορούν να το κάνουν. Η Κίνα μπορεί να έχει τα μεγαλύτερα συναλλαγματικά αποθέματα στον κόσμο και να ετοιμάζεται να ξεπεράσει τις ΗΠΑ σε ποσοστό της παγκόσμιας παραγωγής, όμως, όπως και η Ινδία, αντιμετωπίζει σοβαρές δημογραφικές πιέσεις και τεράστιες κοινωνικές ανισότητες, που δεν μπορούν παρά κάποια στιγμή να εκφραστούν πολιτικά. Καλπάζουσα δημογραφική γήρανση αντιμετωπίζει η Ιαπωνία. Οι τρεις αυτές χώρες-ατμομηχανές της Ασίας εμπλέκονται σε έναν μεταξύ τους ανταγωνισμό για περιφερειακή κυριαρχία. Η δημογραφική γήρανση, σε συνδυασμό με τη δυσκολία απορρόφησης και αξιοποίησης της μετανάστευσης στα αμερικανικά πρότυπα, αποτελεί πρόσθετη τροχοπέδη για την Ευρώπη, πέραν της απουσίας πραγματικά ενιαίας ταυτότητας. Δημογραφία, κοινωνικές ανισότητες και εξαιρετικά εύθραυστη παραγωγική βάση, στηριγμένη σχεδόν αποκλειστικά στην ενέργεια, περιορίζουν τη Ρωσία. Σε όλα αυτά προστίθεται ένα περιβάλλον, κοινό για όλους, όπου η κυριαρχία του έθνους-κράτους περιορίζεται και οι εθνικές κυβερνήσεις έχουν όλο και λιγότερο έλεγχο των καταστάσεων.

Η αδράνεια των μεγεθών μπορεί να επηρεάσει μέχρις ενός σημείου τις εξελίξεις. Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να προηγούνται σημαντικά στους τομείς μεταβιομηχανικής αιχμής της βιοτεχνολογίας και της νανοτεχνολογίας. Ομως οι επιστήμονες απ' όλο τον κόσμο, που εκπαιδεύουν, επιστρέφουν σε όλο και μεγαλύτερο ποσοστό στις χώρες προέλευσής τους, τροφοδοτώντας τον ανταγωνισμό.

Πολιτικοί χειρισμοί μπορούν να επιταχύνουν ή να επιβραδύνουν την εντροπία. Η πολιτική οξυδέρκεια του Ουίνστον Τσόρτσιλ επέτρεψε στη Βρετανία να καθήσει στη Γιάλτα επί (σχεδόν) ίσοις όροις ανάμεσα στη χώρα που πρόσφερε το περισσότερο αίμα για τη νίκη στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο (τη Σοβιετική Ενωση) και εκείνη που πρόσφερε τα περισσότερα χρήματα (τις ΗΠΑ). Οι «παλαβομάρες» του Τζορτζ Μπους στο Ιράκ επιτάχυναν, αν όχι την ίδια την οπισθοδρόμηση, την αντίληψη οπισθοδρόμησης των ΗΠΑ ως μοναδικού πόλου.

Ερήμην Μπους...

Δεν είναι τόσο θέμα προσωπικής υστεροφημίας, καθώς ο ίδιος ο Τζορτζ Μπους συνεχίζει, έστω και σε πολύ μικρότερο βαθμό, τις γραφικότητες και δεν αποφεύγει εκφράσεις απορίας για τη γύρω του πραγματικότητα.

Ομως ο σύμμαχος των ΗΠΑ, το Ισραήλ, με τη μεσολάβηση ενός άλλου συμμάχου, της Τουρκίας, προχωρά σε ειρηνευτικές συνομιλίες με την «υποστηρίζουσα την τρομοκρατία» Συρία, και η «τρομοκρατική» Χεζμπολάχ αναβαθμίζεται στο Λίβανο με τη μεσολάβηση του Αραβικού Συνδέσμου (σε μεγάλο βαθμό αποτελούμενου από χώρες αμερικανικής επιρροής). Η Γαλλία του «φίλου» Σαρκοζί συνομιλεί με την «εξαποδώ» Χαμάς. Και ο Λευκός Οίκος δείχνει να ψάχνει τρόπο για να διευκολύνει την κατάποση των προηγούμενων υψιπετών λόγων του και να κοιτάζει, σχεδόν με τρυφερότητα, τη μύγα που κάθεται στο σπαθί του.

Ο ίδιος ο Μπους εξακολουθεί, με εμφανή πλέον κόπωση και θλίψη, να κατακεραυνώνει όσους υποστηρίζουν συνομιλίες με το Ιράν, αλλά με διαφορά λίγων ωρών ο πρώτος και λίγων ημερών ο δεύτερος, ο υπουργός Αμυνας Ρόμπερτ Γκέιτς και ο στρατηγός Ντέιβιντ Πετρέους υποστηρίζουν στενότερες επαφές με την Τεχεράνη. Είναι εμφανές ότι κάτι αλλάζει σε ό,τι αφορά τη Μέση Ανατολή. Και όλα δείχνουν ότι αυτό που αλλάζει βρίσκεται στην Ουάσιγκτον. Οχι για να διασώσει την υστεροφημία του Μπους ή του ουδόλως ενδιαφερόμενου για κάτι τέτοιο, Ντικ Τσένι, αλλά για να περισώσει ό,τι απόμεινε από την αμερικανική ισχύ και επιρροή.

Με την έννοια αυτή και μόνο, τα μεγαλεπήβολα νεοσυντηρητικά σχέδια που κορυφώθηκαν με την εισβολή στο Ιράκ μπορεί πράγματι να αποδειχθούν επαναστατικά. Διότι, μέσω της κατάρρευσής τους, έφεραν σε επαφή την ανάγκη με τη φιλοτιμία, επέτρεψαν σε κάποια ψήγματα ρεαλισμού να διαπεράσουν τις πολλαπλές «αμυντικές ασπίδες» των ΗΠΑ. Εστω και ερήμην του προέδρου τους.

Οι δύο «πυλώνες»

Οι επιζήσαντες του κυκλώνα στη Βιρμανία σίγουρα δεν έχουν περιθώριο ή διάθεση να το σκεφτούν, αλλά η έλλειψη έγκαιρης και επαρκούς αρωγής, που κάνει ακόμα πιο δύσκολη την κατάσταση στην οποία βρίσκονται, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε ασκήσεις «υψηλής πολιτικής» που ξεπερνούν κατά πολύ την ίδια τη χώρα τους. Η χούντα, που εμποδίζει ή και εκτρέπει την ομαλή ροή της διεθνούς βοήθειας προς τους πληγέντες, παραμένει στην εξουσία χάρη στη στήριξη δύο χωρών που επιδίδονται σε ανταγωνισμό για την κυριαρχία στην Ασία. Είναι οι ίδιες χώρες που αποφεύγουν σήμερα να την πιέσουν επαρκώς ώστε να αλλάξει στάση: η Ινδία και η Κίνα. «Τόσο εμείς όσο και οι Κινέζοι θεωρούμε ότι το μέλλον μάς ανήκει. Δεν μπορεί να έχουμε δίκιο και οι δύο» λέει ανώτερος Ινδός αξιωματούχος. Μέχρι να αποδειχτεί ποιος έχει δίκιο, κάθε μία από τις δύο χώρες δεν τολμά να ασκήσει πιέσεις που μπορεί να μειώσουν την επιρροή της σε κάποια περιοχή, φοβούμενη ότι το κενό θα καλυφθεί αμέσως από την άλλη. Στην περίπτωση της Βιρμανίας ο τρίτος μεγάλος παίκτης στην ασιατική ισορροπία δυνάμεων, η Ιαπωνία, δεν έχει ιδιαίτερη ανάμιξη, τουλάχιστον όχι στον βαθμό των δύο άλλων. Ο τέταρτος, οι ΗΠΑ, αναζητώντας τον δικό του ρόλο σε ένα σκηνικό που θυμίζει την ευρωπαϊκή ισορροπία δυνάμεων κατά τον 19ο αιώνα, διοχετεύει τις πιέσεις μέσω των τοπικών παικτών, ζητώντας από «τους γείτονες» της Βιρμανίας να πιέσουν το καθεστώς που στηρίζεται στον μεταξύ τους ανταγωνισμό. Το κόστος για το «παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος» στην Ασία καταβάλλουν, βεβαίως, οι πλέον αδύναμοι, επιβεβαιώνοντας την παροιμία: «Οταν στο βάλτο μαλώνουν τα βουβάλια, τσαλαπατάνε τα βατράχια».

Η επιδημιολογία στο μέλλον της Ιστορίας και η τεχνολογική «Ματιά του Θεού»

«Μιλάτε για Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό σημαίνει ότι υπήρξε και Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος;» Την οξυδερκή αυτή ερώτηση δέχτηκε από φοιτητή του, τον οποίο περιγράφει ως ικανό, ευφυή και χαρισματικό, ο ιστορικός Ερικ Χόμπσμπαουμ. Και ο τρόπος με τον οποίο αναφέρει το περιστατικό στον πρόλογο του βιβλίου του «Age of extremes, The Short Twentieth Century, 1914 - 1991» προσφέρει άλλον ένα λόγο για τον οποίο ο μαρξιστής ιστορικός αξίζει σεβασμού.

Δεν κουνά κινδυνολογικά το δάχτυλό του, δεν αναλώνεται σε βλακώδεις υστερίες τύπου «πού βαδίζει η σημερινή νεολαία», «φταίει η τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και το Ιντερνετ» ή «τι κάνει το κράτος». Αντιθέτως, σου επιτρέπει να διακρίνεις ανάμεσα στις γραμμές την ικανοποίηση μιας υφέρπουσας ελπίδας. Οτι πλησιάζει η ώρα εκπνοής του βιωματικού συναισθήματος, κάτι που θα ανοίξει τον δρόμο σε μια πραγματικά επιστημονική μελέτη πιο πρόσφατων περιόδων της Ιστορίας, τουλάχιστον εκεί όπου μια αποστηθιστική τυπική εκπαίδευση δεν διαιωνίζει προκαταλήψεις και οι -ισμοί έχουν την ευκαιρία να γίνουν παραγωγικά εργαλεία και όχι καθηλωτικοί ζουρλομανδύες.

Αν όμως η «τηλεόραση», τα «ηλεκτρονικά παιχνίδια», το «Ιντερνετ» θεωρηθούν απλώς σύμβολα κάποιων τεχνολογικών εξελίξεων, οι εξελίξεις αυτές επιδρούν πολλαπλώς στην επιστήμη της Ιστορίας. Με τον ίδιο τρόπο, που λειτουργούν ως καταλύτες κοινωνικών ζυμώσεων, επιταχύνουν και συμπυκνώνουν χρονικά τις κοινωνικές αλλαγές, επιδρούν στις κοινωνικές επιστήμες από τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις. Προσφέρουν συνεχείς εξελίξεις που μπαίνουν στην ουρά για να εξετασθούν, παρέχουν περισσότερα εργαλεία μελέτης και ανάλυσης των αλλαγών αυτών και, ταυτοχρόνως, ενισχύουν τις προσδοκίες ή τις απαιτήσεις όλο και πιο γρήγορης χαρτογράφησης και ερμηνείας τους.

Για έναν ιστορικό, που μελετά τη σύγχρονη Ιστορία, οι απαιτήσεις αυτές ξεπερνούν κατά πολύ τις δυνατότητες βιωματικής αποστασιοποίησης, ενώ ταυτοχρόνως το περιβάλλον, που απαιτεί όλο και περισσότερες άμεσα χρηστικές πληροφορίες και αναλύσεις, γίνεται συνεχώς πιο πιεστικό. Ενώ ακόμα δεν έχει κατακαθήσει πλήρως ο κουρνιαχτός από το τέλος της εποχής της αποικιοκρατίας, ο ιστορικός -και όχι μόνον ο κοινωνιολόγος, ο οικονομολόγος ή ο πολιτικός επιστήμονας- καλείται να μελετήσει πολύ πιο πρόσφατα γεγονότα, όπως η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και η πτώση της ΕΣΣΔ. Και είναι φυσικό να αναζητεί βοήθεια στην ίδια την τεχνολογία που τον πιέζει, κάτι που συχνά επαναπροσδιορίζει τα όρια ανάμεσα στις επιστήμες.

Αν και μέχρι τώρα δεν έχει εισχωρήσει στην επιστήμη της Ιστορίας όσο σε άλλες, πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι στο μέλλον η «υπολογιστική ισχύς» θα χρησιμοποιηθεί για να ξεπεράσει ή, τουλάχιστον, να παρακάμψει εν μέρει τους περιορισμούς και να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις. Οι συνεχώς αυξανόμενες δυνατότητες ακριβέστερης «μοντελοποίησης» της ανθρώπινης συμπεριφοράς, ατομικής και συλλογικής, τόσο σε ό,τι αφορά τη μελέτη του παρελθόντος όσο και την πρόβλεψη του μέλλοντος, φαίνεται ότι χτυπάνε την πόρτα των ιστορικών, όσο και αν οι περισσότεροι διστάζουν ακόμα να την ανοίξουν.

Η ιδέα της εφαρμογής μαθηματικών επιδημιολογικών μοντέλων ξενίζει όλο και λιγότερο τους νεότερους σε ηλικία ιστορικούς. Η επιδημιολογική προσέγγιση σε ιστορικά φαινόμενα, όπως η εξάπλωση της εθνικοσοσιαλιστικής ιδεολογίας στη Γερμανία, της αντιτρομοκρατικής υστερίας στις ΗΠΑ και διεθνώς μετά την 11η Σεπτεμβρίου ή η συγκριτική ανάλυση εξάπλωσης της επιστημονικής γνώσης σε ιστορικούς «παίκτες», όπως οι ΗΠΑ, η ΕΣΣΔ και η Κίνα, αρχίζει να υπονομεύει τα ενδοεπιστημονικά φράγματα. Αφού μελέτησαν πόσο «κολλητική» είναι η παχυσαρκία, επιδημιολόγοι ανακοίνωσαν την περασμένη εβδομάδα ότι μελετούν τον τρόπο μόλυνσης και επιμόλυνσης των πληθυσμών με πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις, αναγνωρίζοντας και αναλύοντας τα κομβικά σημεία στα οποία η μία ή η άλλη εξωτερική παρέμβαση μπορεί να επηρεάσει ριζικά το τελικό αποτέλεσμα.

Μοντέλα SIR, SEI και διαγράμματα Feynman πλησιάζουν τους ιστορικούς, δελεάζοντάς τους με αμεσότερη ικανοποίηση των αναγκών τους απ' ό,τι οι απλές οικονομικές και δημογραφικές στατιστικές, τις οποίες έχουν ήδη συνηθίσει να χρησιμοποιούν, έστω και αν δεν χρειάζεται να κατανοούν πλήρως τις μαθηματικές λεπτομέρειές τους. Προσφέρουν την αίσθηση ή την ψευδαίσθηση ότι μπορούν να καθαρίσουν την ομίχλη του παρόντος, να μετατρέψουν τον ιστορικό σε ένα είδος μικροβιολόγου που μελετά αντικειμενικά μια αποικία μικροβίων E-Coli στο άγαρ ενός τριβλίου Πετρί, έστω και υπό την πίεση της ουρολοίμωξης που του έχει προκαλέσει το ίδιο μικρόβιο.

Κατά τα πρώτα χρόνια ανάπτυξης μεγάλων υπολογιστικών δικτύων, οι διαχειριστές τους συνήθιζαν να δίνουν στον εαυτό τους το όνομα «Θεός», μια πρακτική που ατόνησε όσο τα δίκτυα και οι αντίστοιχοι «Θεοί» πολλαπλασιάστηκαν χάνοντας την αίγλη τους. Σήμερα, η διασυνδεδεμένη υπολογιστική ισχύς φλερτάρει με την ιδέα ότι μπορεί να προσφέρει τη «Ματιά του Θεού», μια αποστασιοποιημένη αλλά πλήρη και λεπτομερή εικόνα για κάθε τι το ανθρώπινο.

Η υπόσχεση μετατροπής του «ιστορικού του παρελθόντος» και του «ιστορικού του μέλλοντος» σε «ιστορικό του παρόντος» είναι πολύ δελεαστική για να απορριφθεί με ευκολία. Οσο και αν απειλεί να αποδυναμώσει μέχρι εξαφάνισης τη λέξη «ιστορικός» δίπλα από το «παρόν». Αλλά αυτό είναι απλώς θέμα λέξεων.

«Σουκ» στη Βηρυτό

Την ώρα που στην Αθήνα ολοκληρώνονταν οι διαπραγματεύσεις για την είσοδο της Deutche Telekom στον ΟΤΕ, «διαπραγματεύσεις» για τις τηλεπικοινωνίες διεξάγονταν με πολύ πιο εκρηκτικό τρόπο στον Λίβανο εν μέσω σκηνών που θυμίζουν τον εμφύλιο πόλεμο που γκρέμισε τη χώρα. Η απειλή της κυβέρνησης να καταστρέψει το ιδιωτικό τηλεπικοινωνιακό δίκτυο της σιιτικής οργάνωσης Χεζμπολάχ, της ισχυρότερης πολιτικής -και στρατιωτικής- δύναμης στη χώρα, έφερε πάλι τους ενόπλους, τα οδοφράγματα και τις φωτιές στις γωνιές των δρόμων. Η Χεζμπολάχ μιλά για «κήρυξη πολέμου» και στηρίζει την αντίδρασή της με απειλητικές κινήσεις. Οι δρόμοι της Βηρυτού έχουν γίνει για άλλη μία φορά «τραπέζι διαπραγματεύσεων».

Η κυβέρνηση γνωρίζει ότι δεν μπορεί να καταστρέψει το τηλεπικοινωνιακό δίκτυο στο οποίο βασίζεται η πολιτική και στρατιωτική οργάνωση της Χεζμπολάχ. Γνωρίζει ακόμα ότι η σιιτική οργάνωση δεν επιθυμεί (και το λέει) να ανατρέψει βιαίως την κυβέρνηση στη φάση αυτή. Καθώς πιέζεται από τους Δυτικούς και φιλοδυτικούς υποστηρικτές της να περιορίσει ένα βασικό στοιχείο της σιιτικής ισχύος που τόσο έχει ενοχλήσει τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, δείχνει ότι κινείται ξέροντας ότι η άλλη πλευρά είναι υποχρεωμένη να δείξει ότι αντιδρά. Ξεφορτώνεται έτσι τις δυτικές πιέσεις ρίχνοντάς τες στην πλευρά που, ούτως ή άλλως, είναι συνηθισμένη να τις απορροφά, σε ένα «ανατολίτικο παζάρι» πολύ λιγότερο ευθύγραμμο του δυτικού.

Οπως όμως συμβαίνει καμιά φορά στο «σουκ», η χορογραφία του παζαριού μπορεί να εκτροχιαστεί, ιδίως όταν εμπλέκονται εξωτερικοί παράγοντες. Και η εσωτερική διαπραγμάτευση του Λιβάνου δεν μπορεί να μην επηρεαστεί από το περιφερειακό παζάρι ανάμεσα στο Ισραήλ και τη Συρία που δείχνει να φουντώνει. Διότι οποιαδήποτε συμφωνία ανάμεσα στη Δαμασκό και το Τελ Αβίβ που θα περιλαμβάνει τα υψίπεδα του Γκολάν, δεν μπορεί να μην προϋποθέτει αλλαγή ισορροπιών στο Νότιο Λίβανο, το φέουδο της Χεζμπολάχ. Ομως στη Μέση Ανατολή οι αλλαγές είναι συνήθως αιματηρές.

Θα με κολλήσεις...

Η επιστήμη κάνει θαύματα. Αφού διαπίστωσε ότι η αυτοκτονία μπορεί να είναι «κολλητική» όπως και η παχυσαρκία, ετοιμάζεται να αποφανθεί αν το ίδιο ισχύει και γι' άλλα πράγματα, όπως οι πολιτικές και οι ευρύτερες πεποιθήσεις.

Ξεκινά από μια «εξωφρενική» υπόθεση εργασίας: ότι αν κάποιος έχει στην οικογένειά του, στο στενό φιλικό του περιβάλλον ή στον ευρύτερο περίγυρο άτομα κάποιων πολιτικών πεποιθήσεων, έχει περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξει και ο ίδιος τις ίδιες πεποιθήσεις. Τουλάχιστον η... διεστραμμένη επιστημονική φαντασία δεν φθάνει, επί του παρόντος, στο σημείο να υποθέσει ότι κάποιοι καθορίζουν τις πολιτικές επιλογές τους «επειδή εμείς στην οικογένειά μας πάντα με αυτούς είμαστε».

Ισως στο μακρινό μέλλον η πρόοδος της επιστήμης οδηγήσει και σε πιο αλλόκοτες διαπιστώσεις: ότι όσοι βρίσκονται σε φτωχό, εργατικό, άνεργο και στερημένο περίγυρο τείνουν να έχουν παρόμοια πολιτική και κοινωνική συμπεριφορά, συχνά διαφορετική από εκείνους που «κολλάνε» άλλη συμπεριφορά από έναν πλούσιο, προνομιούχο, ασφαλή περίγυρο. Ακόμα και ότι όσοι γεννιούνται και μεγαλώνουν σε έναν συγκεκριμένο θρησκευτικό περιβάλλον έχουν περισσότερες πιθανότητες να ασπαστούν τη συγκεκριμένη θρησκεία και όχι κάποια άλλη.

Ομως, το πιθανότερο είναι ότι στόχος δεν είναι η απλή διαπίστωση αλλά η ποσοτική ανάλυση, η μετατροπή των διαπιστώσεων σε αριθμούς και η αριθμητική έκφραση των επιμέρους επιρροών. Επόμενο βήμα, η διαμόρφωση μοντέλων πρόβλεψης της ατομικής συμπεριφοράς με «μαθηματική ακρίβεια». Η εποχή του στοργικού χωροφύλακα που σε φώναζε κάποτε στο τμήμα «για υπόθεσή σου» έχοντας πάνω στο γραφείο, δίπλα στο κλομπ, τον φάκελο του πατέρα σου, και κάποιο χαφιεδόχαρτο για τις -κακές- παρέες σου έχει όντως περάσει. Για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές ήδη είσαι -και θα είσαι ακόμα περισσότερο στο επιστημονικότερο μέλλον- απλώς ένα νούμερο και ως τέτοιο θα προβλέπεσαι και θα αντιμετωπίζεσαι.