Κάτι αλλάζει στην Αλγερία

ΠΡΙΝ ΑΠΟ δέκα χρόνια, η λέξη «ισλαμισμός» ερχόταν εκρηκτικά στο προσκήνιο με τις εξελίξεις στην Αλγερία. Σήμερα, ο ισλαμισμός, μπήκε στη ζωή όλων, σε πιο εκρηκτική, αλλά και πιο περιθωριακή μορφή, με τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και τον πόλεμο των ΗΠΑ κατά της τρομοκρατίας.Θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο σημερινός ισλαμισμός τύπου Αλ Κάιντα και Μπιν Λάντεν είναι το αποτέλεσμα μιας διαδικασίας εκφυλισμού του ισλαμικού κινήματος που έφθασε στο απόγειό του στις αρχές του '80: Με την επικράτησή του στο Ιράν, με την εκλογική νίκη των ισλαμιστών στην Αλγερία, το 1991, και την ακύρωση των εκλογών από το στρατό.Τι θα είχε συμβεί στην Αλγερία, αν το Ισλαμικό Μέτωπο Σωτηρίας είχε καταφέρει τότε να ανεβεί στην εξουσία, αν δεν είχε αντιμετωπίσει μια ακραία καταστολή, αν η σύγκρουση με την υποβασταζόμενη από το στρατό η οποία οδήγησε σε έναν αιματηρό εμφύλιο, είναι δύσκολο να εκτιμηθεί. Ομως, οι 100.000 νεκροί της δεκαετίας προκάλεσαν την αποξένωση των μεγάλων λαϊκών μαζών από το ισλαμικό κίνημα.Κορυφαία στελέχη του ισλαμικού κινήματος άρχισαν να συζητούν με την κυβέρνηση, μιλώντας όχι για ρήξη, αλλά για συγκερασμό, για μια μορφή δημοκρατικού ισλαμισμού. Σήμερα, δέκα χρόνια μετά την έκρηξη, η διαφορά είναι εμφανής. Το 2001 ήταν, με «μόνο» 1.900 νεκρούς, η λιγότερο αιματηρή χρονιά.Η ρητορική των ισλαμιστών ηγετών έχει αλλάξει. Μετά τη νίκη στον πρώτο γύρο των εκλογών, το Δεκέμβριο του 1991, ένας από τους ηγέτες του Ισλαμικού Μετώπου Σωτηρίας, ο Μοχάμεντ Σαΐντ, καλούσε τους Αλγερινούς «να προετοιμαστούν για να αλλάξουν τις συνήθειες διατροφής και ένδυσης», σύμφωνα με τις ισλαμικές επιταγές. Το Μέτωπο αναλάμβανε την «υποχρέωση να διαδώσει την πίστη με την πειθώ ή τον τρόμο». Ο επικεφαλής του κινήματος, Αμπντελακντέρ Χατσάνι, δήλωνε ότι δεν επρόκειτο ποτέ να εγκαταλείψει το στόχο ενός ισλαμικού κράτους.Σήμερα, το Ισλαμικό Μέτωπο Σωτηρίας αρθρώνει διαφορετικό λόγο. Οι ιστορικοί του ηγέτες, Μαντάνι και Μπελχάτζ, εξακολουθούν να κρατούνται. Η ποινή τους λήγει τον Ιούνιο του 2003. Το πρώτο αίτημα του Μετώπου είναι η άμεση απελευθέρωσή τους.Ο επικεφαλής της εξόριστης ηγεσίας του, Ραμπάχ Κεμπίρ, δηλώνει ότι «η μόνη λύση που επιτρέπει την αποκατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας είναι πολιτική, συνολική και δίκαιη» και καλεί σε «υπεύθυνο πολιτικό διάλογο με στόχο την πολιτική επίλυση της κρίσης με τη συμμετοχή όλων των πολιτικών εταίρων, ακολουθούμενο από γενικές εκλογές, ελεύθερες και έντιμες, χωρίς αποκλεισμούς και περιθωριοποιήσεις». Αν πραγματοποιηθούν τέτοιες εκλογές, δεν είναι καθόλου βέβαιη μια επανάληψη της σαρωτικής νίκης των ισλαμιστών στις εκλογές του 1991.Πολλοί αλγερινοί αναλυτές θεωρούν ότι «η συγκατοίκηση μερικών μηνών ανάμεσα σε μια κυβέρνηση, στην οποία θα κυριαρχεί το Ισλαμικό Μέτωπο Σωτηρίας, και μια προεδρία της Δημοκρατίας, ελεγχόμενη από τους στρατιωτικούς και το Εθνικό Μέτωπο, δεν είναι κάτι το παράλογο». Οντως, κάτι τέτοιο ακούγεται λιγότερο παράλογο σήμερα, με την αποδυνάμωση των σκληροπυρηνικών θέσεων και τη σταδιακή επικράτηση μετριοπαθέστερων οραμάτων δημοκρατικού ισλαμισμού.

Ο Μουσάραφ μεταξύ σφύρας και άκμονος

Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ του προέδρου Περβέζ Μουσάραφ πρέπει να αισθάνεται στριμωγμένη μεταξύ σφύρας και άκμονος. Στη θέση αυτή την έφεραν οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου.Μέσα σε μερικούς μήνες, το Πακιστάν έχασε το στρατηγικό βάθος που του προσέφερε η ύπαρξη ενός φιλικού καθεστώτος στο γειτονικό Αφγανιστάν, βρέθηκε στη δύσκολη θέση να βοηθά τις ΗΠΑ εναντίον των συγγενών φυλετικά και θρησκευτικά Ταλιμπάν και είδε την αμερικανική λογική του αγώνα κατά της τρομοκρατίας που το ίδιο εξυπηρέτησε να στρέφεται εναντίον του από την Ινδία, ερχόμενο για άλλη μια φορά στα πρόθυρα του πολέμου με τον γιγάντιο γείτονα.Από την πρώτη στιγμή ο πρόεδρος του Πακιστάν έπρεπε να ισορροπήσει ανάμεσα στην αναγκαστική συμμετοχή στον πόλεμο και την αντιμετώπιση μεγάλου μέρους της κοινής γνώμης που όχι απλώς υποστήριζε, αλλά ταυτιζόταν με τους Ταλιμπάν τόσο για φυλετικούς όσο και για θρησκευτικούς λόγους.Για τους ίδιους λόγους, σε συνδυασμό με την εξυπηρέτηση των πακιστανικών συμφερόντων, έπρεπε να αντιμετωπίσει και τμήμα του πακιστανικού μηχανισμού, ιδίως των μυστικών υπηρεσιών, που σε μεγάλο βαθμό είχαν εκθρέψει τους Ταλιμπάν.Θα ήταν δικαιολογημένος λοιπόν να περίμενε κάποια ευγνωμοσύνη, τη θετικότερη αντιμετώπιση της χώρας του στη διένεξη με την Ινδία για το Κασμίρ. Αντ' αυτού είδε τις τελευταίες μέρες τις πιέσεις των ΗΠΑ και της Βρετανίας να ασκούνται απάνω του. Τόσο ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζορτζ Μπους όσο και ο βρετανός πρωθυπουργός, Τόνι Μπλερ κατά τη μεσολαβητική επίσκεψή του στην Ινδία και το Πακιστάν τον πίεσαν να αποκηρύξει πλήρως την τρομοκρατία και να εξαλείψει τις ομάδες που, με ορμητήριο το Πακιστάν, οργανώνουν επιθέσεις στο ινδικό Κασμίρ.Το κόστος του ρεαλισμούΚάνοντας την ανάγκη φιλοτιμία, ο πακιστανός πρόεδρος προχώρησε σε καταδίκη της τρομοκρατίας με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο. Αν και οι δηλώσεις του θεωρούνται ακόμα ανεπαρκείς από το Νέο Δελχί, οι προβλέψεις Αμερικανών και Βρετανών ότι η κρίση δεν έχει μεν ξεπεραστεί, βαίνει όμως προς αποκλιμάκωση, δείχνουν ότι τουλάχιστον γίνεται αντιληπτή η πραγματικότητα που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση του Πακιστάν, που καλείται μέσα σε λίγους μήνες να αποκηρύξει και να καταδιώξει τους συγγενείς συμμάχους της και στις δύο πλευρές της χώρας.Η στάση του προέδρου Μουσάραφ είναι ρεαλιστική. Τα περιθώρια ελιγμών εκ μέρους του ήταν περιορισμένα έως ανύπαρκτα. Προσπάθησε να πιέσει τις ΗΠΑ για θετικότερη στάση απέναντι στο Πακιστάν στη διένεξη με την Ινδία, ανακοινώνοντας ότι θα αποσύρει τα στρατεύματα που έχει αναπτύξει στη μεθόριο με το Αφγανιστάν για την αποτροπή διαφυγής στελεχών της Αλ Κάιντα, προκειμένου να ενισχύσει την απειλούμενη μεθόριο με την Ινδία.Ως απάντηση έλαβε την αμερικανική ανακοίνωση ότι, αν χρειαστεί, θα αναπτυχθούν αμερικανικά στρατεύματα στο πακιστανικό έδαφος για να σφραγίσουν τη μεθόριο με το Αφγανιστάν, κάτι που όχι μόνο αχρηστεύει την κίνησή του ως μοχλό πίεσης, αλλά και επιδεινώνει εκθετικά το κλίμα στο εσωτερικό της χώρας.Η πακιστανική κυβέρνηση έχει να αντιμετωπίσει ένα διπλό μέτωπο. Ο άμεσος κίνδυνος προέρχεται από τη στρατιωτική αντιπαράθεση με την Ινδία. Ομως μεσοπρόθεσμα ίσως αποδειχθεί μεγαλύτερος ο κίνδυνος εκ των έσω. Ενας κίνδυνος που προέρχεται από τις αντιδράσεις των εθνικιστών στις υποχωρήσεις στο θέμα του Κασμίρ, και την ανασύνταξη των ισλαμικών ομάδων, που αυτή τη στιγμή είναι μουδιασμένες από την καταστροφή των Ταλιμπάν και την καταστολή που ασκεί η πακιστανική κυβέρνηση.